काशी नगरींत धनंजय नावाचा विद्वान ब्राह्मण राहात होता. त्याच्या बायकोचे नांव होते सुलक्षणा. त्यांच्या घरांत अठराविश्वे दारिद्र्य होते. एक दिवस बायको बोलल्यामुळे धनंजयला वाईट वाटले व त्याने शंकराची तपश्र्चर्या करावयास सुरुवात केली. तीन दिवस झाल्यावर शंकराने त्याच्या कानाजवळ अन्नपूर्णा, अन्नपूर्णा, अन्नपूर्णा असे शब्द उच्चारले. त्याला त्याचा अर्थ कळला नाही. म्हणून त्याने पुन्हा तपश्र्चर्येला सुरवात केली.
ऐका गणेशा तुमची कहाणी.
निर्मळ मळे, उदकाचे तळे, बेलाचा वृक्ष, सुवर्णाची कमळे,
विनायकाची देवळे-रावळे. मनाचा गणेश मनीं वसावा.
हा वसा कधी घ्यावा? श्रावण्या चौथी घ्यावा. माही चौथी संपूर्ण करावा.
संपूर्णाला काय करावं? पशा-पायलीचे पीठ कांडावं, अठरा लाडू करावे,
सहा देवाला द्यावे, सहा ब्राह्मणाला द्यावे, सहांचं सहकुटुंब भोजन करावं.
आटपाट नगर होते तिथे एक गरीब ब्राह्मण राहात होता.त्याला एक सून होती. त्याला एक मुलगा होता. मुलगा प्रवासाला गेला होता.
सासूसासरे देवाला जात असत. भिक्षा मागून धान्य आणीत असत. सून घरात बसून स्वयंपाककरून ठेवीत असे. सासू-सासर्‍यांना वाढीत असे. उरलासुरला आपण खात असे.असं होता होता श्रावण मास आला. संपत शनिवार आला. तसा संपत शनिवारी आपला एक मुलगा आला.बाई बाई मला न्हावू घाल. माखू घाल. बाबा घरामध्ये तेल नाही.तुला न्हावू कशाने घालू ?
ऐका गोपद्मांनो तुमची कहाणी. स्वर्गलोकी इंद्रसभा, चंद्रसभा, कौरवसभा, पांडवसभा इत्यादिक पांची सभा बसलेल्या आहेत. ताशे, मर्फे वाजत आहेत, उर्वशी, रंभा नाचत आहेत. तोच तंबोर्‍याच्या तारा तुटल्या, मृदुंगाच्या भेर्‍या फुटल्या. असं झाल्यावर सभेत हुकुम सुटला, करा रे हांकारा, पिटा रे डांगोरा, गांवात कोणी वाणवशावाचून असेल , त्याच्या पाठीचा तीन बोटं कंकर काढा, तंबोर्‍याला तार लावा, कीर्तन चालू करा. रंभा, उर्वशी नाचत्या करा.
आटपाट नगर होत. तिथं एक कुणब्याची म्हातारी होती. तिला एक सून होती. गाईगुरं होती. ढोरं म्हशी होत्या. गव्हाळी मुगाळी वासरं होती.
एके दिवशी काय झालं? आश्विनमास आला. पहिल्या द्वादशीच्या दिवशी म्हातारी सकाळी उठली. शेतावर जाऊं लागली.
सुनेला हाक मारली,
‘मुली मुली, इकडे ये,’
सून आली. ‘काय?’ म्हणून म्हणाली.
आटपाट नगर होते. तिथे एक गरीब ब्राह्मण रहात होता. त्याला दोन सुना होत्या. एक आवडती होती. दुसरी नावडती होती. आवडतीला घरांत ठेवीत, चांगल-चुंगल खायला-प्यायला देत. चांगल ल्यायला नेसायला देत, तसे नावडतीला कांही देत नसत. तिला गोठ्यांत ठेवीत. फाटक तुटक नेसायला देत. उष्टमाष्ट खायला देत असत. नावडतीचे असे हाल करतअसत. एके दिवशी कुळधर्म-कुळाचार होता. तेव्हां ब्राह्मणाच्या बायकोने बोडणाची तयारी केली. सवाष्णींना बोलावले. देवीची पूजा करुन सर्वजणींनी बोडण भरले. कहाणी केली. देवाला- देवीला नैवेद्य दाखवीला. सवाष्णी व सर्व माणसे जेवली. नावडतीला उष्ट-माष्ट वाढून जेवायला दिले. तेव्हा तीला समजले की, आज घरांत बोडण भरले. तीला रडू आले. मला कोणी बोडण भरायला बोलावले नाही. सर्व दिवस तीने उपवास केला. रात्री देवीची प्रार्थना केली. घरांतील सर्वांसाठी देवीचे कृपाशिर्वाद मागितले. नंतर ती झोपी गेली.
आटपाट नगर होते. तिथे एक राजा राज्य करीत होता. त्याने एक नविन गाव वसवले.त्या गांवांतील लोकांसाठी एक तळे बांधले. पण त्या तळ्याला पाणी कांही लागेना.राजाने जलदेवतेंची प्रार्थना केली. जलदेवता राजाला प्रसन्न झाल्या. राजाने आपल्या गावांतील तळ्याला पाणी लागत नाही, असे त्यांना सांगितले. जलदेवता म्हणाल्या, राजा, राजा, तुझ्या सुनेच्या वडिल मुलाचा बळी दिलास तर तळ्यास पाणी लागेल. हे ऐकून राजा आणखीनच दुःखी झाला. त्याचा नातू त्याचा फार लाडका होता. काय करावे त्याला सुचेना. जेचण-खाण जाईना. तळ्याला पाणी तर लागले पाहीजे. कारण तेथील प्रजेला ते हवेच आहे. पण ही गोष्ट घडणार कशी ? सून कबूल कशी होणार ? अखेरीस राजाने सुनेला माहेरी पाठविले. नातवाला आपल्याजवळ ठेवून घेतला. चांगला दिवस पाहून त्याला न्हावू-माखू घातले. जेवू-खावू घातले. अंगावर दागदागीने घालून एका पलंगावर झोपवून तो पलंग तळ्याच्या मध्यभागी नेऊन ठेविला. जलदेवता प्रसन्न झाल्या. तळ्याला भरपूर पाणी आले.
आटपाट नगर होते. तिथे एक राजा राज्य करीत होता. त्याला दोन राण्या होत्या.एक राणी आवडती होती, दुसरी नावडती होती. आवडत्या राणीचे नां होते पाटमाधवराणी. तर नावडतीचे नाव होते, चिमादेवराणी. राज्याच्या शत्रुचे नाव होते, नंदनबनेश्र्वर. त्याला काही अंतिद्रिय शक्ती मिळाल्या होत्या. कधी तो हवेत उडत असे तर कधी पाण्यांत बुडी मारत असे. कधी अंतराळांत तर कधी पाताळांत जाई. तो राजाला फार त्रास देतअसे. त्यामुळे राजा त्रासून गेला व त्याची तब्बेत बिघडली.
