Tag: गावाकडच्या गोष्टी

“मातीचा कण नी कण बोलतो
गाथा इथे पराक्रमाची
शिवाजी महाराज आणि
निडर शंभू राजांची

वाऱ्यासवे घुमते आजही
वाणी थोर महात्म्यांची
संत तुकाराम आणि
बोली ज्ञानोबा माऊलींची

अखंड तेवत राहते ज्योत
महापुरुषांच्या विचारांची
टिळक,शाहू,फुले आणि
कित्येक थोर व्यक्तींची

पानाफुलात बहरते इथे
संस्कृती मराठी माणसांची
सांगते मराठी बाणा आणि
ताकद या महाराष्ट्राची ..!!!”

✍️©योगेश खजानदार

टीप: ही कथा संपूर्णतः काल्पनिक असून याचा कोणत्याही घटनेशी अथवा व्यक्तीशी काहीही संबंध नाही. जरी असे साधर्म्य आढळून आल्यास तो निव्वळ योगायोग समजावा.

दत्तू जवळ येऊन बसला. लगबगीने चालत आल्यामुळे त्याला धाप लागली होती. शिवा त्याला तसे पाहून म्हणाला.
“अरे !! एवढं काय काम काढलंय दत्तू !! धापा टाकत आलास !!हे बघ काही दुसरं काम असल तर आत्ताच जमणार नाही बघ !! सरपंचाच काम करतोय !!! नाही केलं तर ओरडलं मला परत !!”
” अरे शिवा !! सरपंच !!!” दत्तू आता शांत होत बोलू लागला.
“काय?? सरपंचांनी बोलावलंय ??” शिवा मोठ्या आवाजात बोलू लागला.
“त्यांना म्हण !! तुमचंच काम करतोय !! झाल की येतो !!!”
“अरे जरा शांत बस की !!” दत्तू चिडून म्हणाला.
“अरे सरपंच गेले !!! ”
“काय ??” शिवाला हे ऐकुन काय बोलावं तेच कळेना.
“कधी ?? कस काय ??”
“अरे हो तर !! आता तिथूनच आलोय !! रात्री झोपला ते उठलाच नाहीं सकाळी !!! बायकोन बघितलं तर काहीच हालचाल करत नव्हता!! वैद्यबुवा आले आणि बघितलं !! तर म्हटले इलाज करून काही उपयोग नाही !! सरपंच गेलेत म्हणून!!”
“मायला, वाईट झाल म्हणायचं !!! तू हो पुढं !! मी आलोच मागून !!!” शिवा जागेवरून उठतं म्हणाला.
दत्तू आला तसा निघून गेला. शिवा काम आवरून तिकड निघाला. सुधाला सांगायला तो खोपटात गेला.
“सुधा !! ”
“काय हो!! ” सुधा झोपेतून उठतं म्हणू लागली.
“सरपंच गेले !! ”
“काय ??” सुधाला यावर विश्वास बसत नव्हता.
“हो!! आताच दत्तू सांगून गेला. मी तिकडं जाऊन येतो !! परत इकडं सगळी तयारी करावी लागल मला.”
“बर !! ” सुधा खालच्या आवाजात म्हणाली.
शिवाला सुधाचा बदललेला आवाज लगेच जाणवला आणि तो म्हणाला.
“काय झाल सुधा ??”
“काही नाही !! जरा अंग कणकण करतंय !!” सुधा अंगावरच पांघरूण काढत म्हणाली.
शिवा तिच्या जवळ जात तिच्या डोक्यावर हात ठेवत बोलू लागला.
“ताप पण आलाय तुला!! ”
“होईल ठीक !! तुम्ही जाऊन या !!!”सुधा जवळच ठेवलेल्या पेल्यातले पाणी पीत म्हणाली.
“सदा गेला ना शाळेत??”
“हो !!!” सुधा पुन्हा पांघरुण घेत बोलली.
“बरं !! मी जाऊन येतो !! आणि येताना वैद्यबुवाकडून औषध घेऊन येतो !! बर वाटेल तुला!!” शिवा बाहेर जात म्हणाला.
“बर !! ” एवढंच तुटक बोलत सुधा पुन्हा झोपी गेली.

शिवा धावतच गावात गेला. सरपंचाच्या घरी पाहतो तर भली मोठ्ठी गर्दी जमलेली. एका कोपऱ्यात उभा राहून तो सगळं पाहू लागला. सरपंच रुबाबदार माणूस पण आज अगदी भेसूर वाटू लागला. बायको एकटी रडत होती. बाप एका कोपऱ्यात आपल्या अपंगत्वाला दोष देत मुलाकडे पाहून आसवे गाळत होता. शिवा सगळं काही पाहत होता. रात्रीच्या जागरणामुळे शिवाचे डोळे लालबुंद झाले होते. तेवढ्यात दत्तू शिवा जवळ येऊन बोलू लागला.
“सरपंचाच काय काम करत होता रे तू !! आणि तेपण मसनवाट्यात??”
दत्तूच्या या प्रश्नानं शिवाला काय बोलावं तेच कळलं नाही.
“काही नाही !! असच नेहमीचच !!” शिवाने वेळ काढून घेतली.
“बरं !! जा तू पुढ मसनवाट्यात आणि तयारी कर सगळी !! निघतीलच आता तिकडं!!!”
“तसचं करतो !! ” शिवा दत्तूलं म्हणत लगेच निघाला.
मसनवाट्यात येताच तो सरळ खोपटात गेला. सुधा तापेन फणफणत होती.
“सुधा !! ताप किती वाढलाय ?? ” तिच्या डोक्यावर हात ठेवत शिवा बोलू लागला.
सुधा आता जागेवरून न उठताच शिवाकडे पाहू लागली. कित्येक वेळ दोघे तसेच बसून राहिले. शिवाला सुधाची काळजी वाटू लागली. आणि तेवढ्यात,
“शिवा !! ” खोपटाच्या बाहेर दत्तू येऊन हाका मारू लागला होता.
“आलो आलो !!” शिवा बाहेर येत म्हणाला.
बाहेर पाहतो तर दत्तू आणि बाकी सगळे तिथे केव्हाच आले होते. सरपंचाला तसे पाहून शिवा अगदी सुन्न होता. क्षणभर थांबून तो लगेच कामाला लागला. सरपंचानेच सांगितलेली लाकड तो रचू लागला. कोपऱ्यात दोघांनी खांद्यावरून धरलेला सरपंचाचा बाप आसवे गाळत होता. बाकी रडावं अस कोणी राहीलच नव्हतं. सरपंचाचा मुलगा विलयातेत होता त्याला येणं शक्य नव्हतं अस दत्तू म्हणत होता.
सारी तयार झाली आणि शिवा एका कोपऱ्यात जाऊन उभा राहिला. सरपणान बघता बघता पेट घेतला. आणि त्या आगीच्या लोटात कित्येक विचार जणू शिवाला जळताना दिसू लागले, जणू त्याला बोलू लागले.
“बापाची चिता पेटवायला आतुर झालेला हा सरपंच आज स्वतःच जळून खाख झाला!! आपल्या बापासाठी ज्याने त्या बापाच्या जिवंतपणी सरपन रचले !! त्याच सरपणात स्वतःच जळून खाक झाला!! कोणासाठी केलं त्याने एवढं सगळं !!त्या मुलासाठी ज्याला बाप गेला तरी यायला वेळ नाही त्याच्यासाठी!!! अखेर कोणीच नाही आज इथे !! तो बघा तो माणूस !! त्या दिवशी सरपंचाच्या हो ला हो करणारा !! निघूनही चालला !! पेटत्या ज्वाला आणि हा निर्जीव देह एकटा सोडून !!! या लोकांची साथ फक्त जगताना !! मेल्यावर तर काय साथ देणार ?? दुसऱ्यासाठी जमा केलेली लाकड स्वतःलाच जाळून गेली !! यापेक्षा ते वाईट काय !! म्हणून तर आयुष्य आहे तोपर्यंत दुसऱ्याच चांगलं करत राहायचं म्हणतात ते यासाठीच!” शिवा जागेवरून उठला.
एव्हाना आता सगळे निघून गेले होते. उरले होते ते फक्त काही लोक , शिवा आणि त्याचा मित्र दत्तू. त्या जळत्या चीतेकडे बघत.
काही वेळात दत्तुही निघून गेला. पाहता पाहता सूर्य पश्चिमेकडे झुकला होता. शिवा कित्येक वेळ सरपंचाच्या जळत्या चितेस राखण करत बसला होता. सुधा आत आजारी आहे याचं भानही त्याला राहिले नव्हते. तेवढ्यात सदा शाळेतून आला. आत खोपटात गेला आणि धावतच बाहेर आला.
“आबा !! ”
शिवा सदाच्या आवाजाने भानावर आला आणि खोपटाकडे पाहत म्हणाला.
“काय रे सदा ???शाळेतून कधी आला तू ???”
सदा घाबरत घाबरत म्हणाला.
“आईला जास्त त्रास होतोय !!!”
शिवाला हे कळताच तो धावतच आला. खोपटात शिरत सुधा जवळ आला.
“माफ कर सुधा !! कामात मी खरंच विसरलो !! माफ कर !!!”
“आहो ठीक आहे !! एवढं काही झाल नाहीये मला!!” सुधा स्वतःला सावरत म्हणाली.
शिवा सुधाचे डोके आपल्या मांडीवर ठेवत म्हणाला.
“नाही कस !! ताप वाढलाय सुधा !! मी आत्ता जातो आणि वैद्यबुवाला घेऊन येतो!” शिवा उठायचा प्रयत्न करू लागला.
सुधा त्याला थांबवत म्हणू लागली.
“थांबा हो जरा वेळ !! काही होत नाही मला!!मी एकदम ठीक आहे !!”
“गप्प बस तू !! तुला काही कळत नाही !सदा आईजवळ थांब!!! मी आलोच जाऊन!!”शिवा जागेवरून उठूत म्हणाला.
सदा सुधाजवळ बसला. शिवा धावत धावत वैद्यबुवांकडे गेला.एव्हाना सगळीकडे अंधार झाला होता. शिवा वैद्यबुवाच्या घरासमोर येऊन दरवाजा वाजवू लागला. थोड्या वेळानं दरवाजा उघडला.
“बुवा आहेत का ??” समोर वैद्यबुवांची बायको पाहून शिवा म्हणाला.
“बुवा तर नाहीत घरी !! आताच थोड्या वेळापूर्वी दुसऱ्या गावाला गेलेत!! कोणीतरी माणूस आला होता त्यांच्या सोबत गेले !!!”
“कधीपर्यंत येतील ??”शिवा अगदिक होऊन विचारू लागला.
“माहीत नाही!!!” बुवांची बायको शिवाची तगमग पाहून पुढे म्हणाली.
“काय झालंय एवढं शिवा??”
“बायको खूप आजारी आहे !!! तापानं अंग नुसतं गरम झालंय !!!” शिवा.
“तू अस कर !! तू जा घरी !! ते आले की पाठवून देते मी तुझ्याकडं !!! ”
“लई उपकार होतील तुमचे !!!” शिवा हात जोडत म्हणाला.
शिवा धावत धावत पुन्हा मसनवाट्यात आला.सुधाला अश्या अवस्थेत पाहून त्याला काय करावं तेच कळतं नव्हतं. सदा सुधाच्या डोक्यावर पाण्याच्या पट्ट्या ठेवत होता. पण तरीही ताप काही कमी होत नव्हता.शिवा हतबल होऊन एकटक समोरच्या धगधगत्या चितेकडे पाहत बसला होता. एकटाच.

क्रमशः

✍️©योगेश खजानदार

टीप: ही कथा संपूर्णतः काल्पनिक असून याचा कोणत्याही घटनेशी, व्यक्तीशी काहीही संबंध नाही. जरी असे साधर्म्य आढळून आल्यास तो निव्वळ योगायोग समजावा.

सदा शिवाच्या मागे मागे चालू लागला. तसेतसे ते कंदील आणखी जवळ येऊ लागले. शिवा आणि सदा थोडे जवळ येताच त्या दिशेने बाईच्या ओरडण्याचा आवाज येऊ लागला. त्या आवाजाने शिवा गोंधळून गेला.
“आबा !! बाईंचा आवाज!!”सदा कुतूहलाने म्हणू लागला.
धावत शिवा त्या बाजूने गेला. त्याला समोर तीन चार माणसे दिसली. एका बांबूला झोळी करून त्याला दोघांनी धरल होत. शिवाला काही कळायच्या आत, तिसऱ्या एका समोरच्या माणसाचे मानगूट त्याने धरले.
“काय रे !! कोण तुम्ही !! आणि हिकड काय करताय ??”
शिवा अगदी अंगावरच आल्यानं ती माणसं थोडी भीत भितच त्याला बोलू लागली.
“अरे !! ऐक तरी !! ” डोक्यावर टोपी, चांगल्या धाग्याचे कपडे घातलेला तो इसम बोलू लागला.
“काय ऐकू !! आणि ह्या झोळीत बाई का ओरडती ??” शिवा त्या माणसाला खाली पाडत त्याच्या छातीवर बसून विचारू लागला.
“अरे बाबा !! ऐक तरी!! मी विठा लोहार ! !! अंजनगाव आहे ना तिथला मी !! माझी बायको पोटुशी आहे !! गावची म्हातारी म्हटली पोरं आडलं आहे म्हणून !! तिला काही जमणार नाही म्हणाली !! ” विठा शिवाला सगळं सांगू लागला.
शिवा विठाच्या अंगावरून उठला. त्याला उभा करत त्याला म्हणाला.
“मग इकडं कुठ ??”
“अरे !! या पुढच्या गावचा वैद्य लई गुणी आहे म्हटली म्हातारी!! त्योच करील म्हटला सुटका यातून माझ्या बायकोची.!! लवकर नाही घेऊन गेलो तर खर नाही म्हणाली.!! ” विठा आपल्या बायकोला धीर देत शिवाला बोलू लागला.
विठाची बायको असह्य वेदनेने विव्हळत होती.तिचा तो आवाज त्या स्मशानी शांतता चिरत होता.
“अस होय !! ” शिवा आता थोडा शांत होत बोलू लागला.
“चला मग पटकन !! मी मदत करतो तुम्हाला !! ”
“खूप उपकार होतील तुमचे !! पण आता या अवस्थेत अजुन अस घेऊन जाणं सहन होत नाहीये तिला!! “विठा आपल्या बायको जवळून उठून शिवा जवळ जात म्हणाला.
“मग आता ??”शिवा प्रश्नार्थक मुद्रेने बघू लागला.
“तुमच्या दिशेने दिव्याचा उजेड दिसला म्हणून तर चाललो होतो तिकडं !! ”
“ते माझं घर आहे !!! चला पटकन !! ” शिवा पुढे होत कंदील हातात घेत म्हणाला.
“सदा !! पुढे जा !! आम्ही मागून येतो!!”

सदा धावत पुढे निघून गेला. शिवा विठाला घेऊन मागे मागे येऊ लागला. सुधा काळजी करत खोपट्याच्या बाहेरच थांबली होती.
सदाला धावत येताना पाहून थोडी गोंधळून गेली.
“सदा !! काय झालं काय !! आबा कुठ आहेत ??”
“माग आहेत !! ”
तेवढ्यात शिवा त्या सगळ्यांना घेऊन आला. सुधाला काय प्रकार आहे तो कळायला वेळ लागला नाही. ती लगेच त्या बाईचे हात धरून तिला धीर द्यायला पुढे सरसावली.
“तुम्ही थांबा इथच !! वैद्यबुवाला इकडचं घेऊन येतो मी !!! ” शिवा विठाला म्हणून लगेच धावत निघाला.
विठा चिंतित होऊन खाली बसला.
शिवा धावत धावत गावाच्या वेशित शिरला. वैद्याच घर दिसताच बाहेरून कडी वाजवू लागला. थोड्या वेळात वैद्यांनी दरवाजा उघडला. शिवाला एवढ्या रात्री पाहून वैद्य जरा आश्चर्याने पाहू लागले, आणि म्हणाले,
“शिवा !! एवढ्या रात्री इथ कसकाय तू ???”
“बुवा !! पटकन चला !! बाई नडली ओ एक !! वाटसरु आहेत !! तुमच्याकडेच यायले होते !!पण बाईला सहन होईना !! आपल्या माळावरच थाबलेत ते !! ”
“अस म्हणतोस !! आलोच थांब !! ” अस म्हणत वैद्यबुवा आत निघून गेले. शिवा त्यांची घराबाहेर वाट पाहू लागला.
“चल पटकन!! ” वैद्यबुवा डोक्यावरची टोपी नीट करत बाहेर येत म्हणाले.
शिवा कंदील हातात घेऊन पुढे पुढे चालू लागला. रस्त्यात त्याने बुवांना सगळी हकीकत सांगितली.
इकडे मसनवाट्यात ती बाई जोरात ओरडत होती.तिचा आवाज त्या भयाण शांततेत अगदी घुमत होता. विठा बाहेरचं घुटमळत होता. त्याच्या सोबतीची माणसे त्याला धीर देत होती. सदा थोड्या थोड्या वेळाने गावाच्या दिशेने पाहत होता. सारं काही असह्य झाल होत. क्षण न क्षण जड होत चालला होता. ती बाई ओरडुन ओरडुन अंगातलं आवसान गाळू लागली होती. सुधा तिला बोलत होती.
तेवढ्यात शिवा येताना सदाला दिसला. तो लगबगीने खोपटाकडे गेला आणि म्हणाला.
“आबा आलेत!! ”
शिवा धावत धावत आला. वैद्यबुवा लगबगीने आत गेले.विठा जागेवरून उठून आत पाहू लागला. वैद्यबुवा सुधाला हाताशी घेऊन उपाय करू लागले.
“सगळं नीट होईल विठा !! काळजी करू नका !!” शिवा त्याच्याकडे पाहत म्हणाला.
विठा काहीच न बोलता गालातल्या गालात हसला.
वेळ हळू हळू धावु लागली. तशितशी विठाच्या मनाची घालमेल वाढू लागली. आणि अचानक एका लहान मुलाच्या रडण्याचा आवाज साऱ्या मसनवाट्यात झाला. विठा आनंदाने शिवाला मिठी मारुन आत जावू लागला. तेवढ्यात वैद्यबुवाच बाहेर आले.
विठाला समोर पाहून म्हणाले.
“पोरगी झाली !!! अगदी आईसारखी !! ”
विठा हे ऐकताच आनंदाने नाचू लागला. शिवा विठाला अस पाहून हसू लागला.
“पण !! बायकोची तब्येत जरा नाजूक आहे !! तिला विश्रांती घेऊ द्या !! आणि मग आपल्या गावाला जावा !! ” वैद्यबुवा नाचणाऱ्या विठाला थांबवून म्हणाले.
“होय बुवा !! ” विठा आनंदाने बोलला आणि खिशातील पैशाची पिशवी बाहेर काढत बुवांच्या हातात ठेवून आत गेला.
शिवा बुवांना सोडायला पुन्हा गावात गेला. परतून येईतो पर्यंत निम्मी रात्र होऊन गेली होती.
आता जणु सुधा त्या बाळाला सोडायलाच तयार नव्हती. त्या बाळाची आई शांत झोपली होती. विठा बाहेर आता शिवाला बोलत बसला होता.
“इथून मागच्या टेकडीला ओलांडून गेलं की गाव आमचं !! सुतारवाडी!! तिकडं लोहारकाम करतो मी !! ”
“अरे व्वा !! चांगलंय की !! हे कोण बाकी!! ”
“भाऊ आहेत माझे !! आम्ही सगळे सोबतच राहतो!! ”
“बरं बरं !! ” शिवा जवळच बसलेल्या सदाच्या डोक्यावरून हात फिरवत म्हणाला. सदा आता झोपी जाऊ लागला होता. आणि हळूच तो शिवाच्या मांडीवर झोपी कधी गेला त्यालाही कळलं नाही .
” पण काय हो !! तुम्ही इथ अस गावाबाहेर ???” विठा चाचरतच विचारू लागला.
“मी इथंच असतो !! हे माझ घर !! आणि काम पण इथंच !!” शिवा सदाला थापटत बोलू लागला.
“म्हणजे ??” विठा कुतूहलाने विचारू लागला.
“मी राखणदार आहे ना याचा !! या मसनवाट्याचा !!”
“मसनवाटा??” विठा जरा भीत भीतच म्हणाला.
“होय की !! हे बघा की !! ही राख त्या तिथं दिसती का ?? आणि त्या पलीकडच्या अंगाला थडगे आहेत !! ”
आपण कुठे आहोत याचं विठाला भानच नव्हतं. पण जेव्हा त्याला हे कळलं तेव्हा त्याला काय बोलावं तेच कळलं नाही.
“म्हणजे माझ्या पोरिनी !! मसनवाट्यात जन्म घेतला ??” आश्चर्याने विठा शिवाकडे पाहत होता.
“हो तर !!” शिवा अगदी हसत म्हणाला.
विठा आणि शिवा कित्येक वेळ बोलत बसले. तेवढ्यात सुधा घरातून बाहेर आली. हातात एक गोंडस परी घेऊन. तिने अलगद ती परी शिवाकडे दिली.तेव्हा मांडीवर झोपलेला सदा डोळे मिचकावत उठला. त्यालाही ते बाळ पाहून खूप आनंद झाला. इवल्याश्या डोळ्यातून ते बाळ शिवाला एकटक पाहु लागले. शिवा त्या बाळाला पाहून कित्येक विचारात गेला,
“आजपर्यंत मी इथे लोक आयुष्य संपून गेल्यावर येताना पाहिले !! पण बाळा तू पहिली आहेस की जिने इथे जन्म घेतला…!! लोक म्हणतात स्मशान म्हणजे आयुष्याचा अंत !! पण तू तर सुरुवात झालीस !!! मी कित्येक लोक इथे रडताना पाहिलेत, अगदी मन पिळवटून टाकणारी माणसं पाहिलेत !! पण आज तुझ्या रडण्याने मला आनंद झाला ! !! जिथं आयुष्य संपतं तिथून तुझी सुरुवात आहे बाळा !! जिथं लोक यायला भितात, तिथे तू आलीस. तुला ना आता भय असेल ना या क्षणांची भिती !!!”
त्या बाळाचे कित्येक मुके घेऊन शिवा तिला सुधाकडे देऊ लागला. सुधा त्या बाळाला घेऊन पुन्हा खोपट्यात गेली. आणि कित्येक क्षण गेल्या नंतर पाहता पाहता रात्र सरून सकाळ होत आली. शिवा रात्रभर झोपलाच नाही !! विठा आणि त्याचे भाऊ जरावेळ झोप काढून उठले !! विठा आत आपल्या बायकोला बोलू लागला. सुधा त्यांना रस्त्यात जाताना लागेल अशी शिदोरी बांधून देत होती.
“बर !! निघतो आता शिवा भाऊ !! ” विठा शिवाचा हात हातात घेत म्हणू लागला.
“नीट जावा !!” शिवा.
सुधा आत विठाच्या बायकोला म्हणू लागली.
“काळजी घे बाई !! आणि जाताना जास्त त्रास होईल तर थांब जरावेळ कुठं!! ”
“होय ताई !! ” विठाची बायको जागेवरून उठण्याचा प्रयत्न करत म्हणाली. पण तिला उठता येत नव्हतं.
“राहू दे !! अशीच पडून रहा !! या झोळीतूनच पुन्हा गावाकड जा !! ”
“ताई !! तुमचे उपकार कधी विसरणार नाही मी !! ”
“आग !! उपकार कसले त्यात !!” अस म्हणत सुधा हातातली शिदोरी तिच्या जवळ ठेवत म्हणाली.
विठा आणि त्याचे भाऊ पुन्हा झोळी करून, त्यात आईला आणि बाळाला घेऊन निघाले. शिवा आणि विठा एकमेकांना मिठी मारुन निरोप घेऊ लागले. शिवा त्यांना लांब टेकडीपर्यंत सोडायला गेला. पुन्हा येताना त्याच्या मनात एक वेगळाच आनंद होता.
सुधा त्याला पाहून हसली आणि जवळ येणाऱ्या त्याला म्हणाली,
“काय झालं एवढं हसायला??”
“सुधा !! आजपर्यंत आपण इथे येणारा माणूस फक्त रडत येतानाच पाहिला !! पण आज खरंच या मसनवाट्यातून कोणीतरी हसत गेलंय !! आनंद देऊन गेलंय !!! खरंच त्या देवाची लीलाच काही न्यारी आहेना ???”
सुधाही गालातल्या गालात हसली आणि म्हणाली.
“खरंय तुमचं !! आजपर्यंत आयुष्य संपवून राख झालेली माणसं पाहिली !! पण आज मसनवाट्यात आयुष्य सुरु केलेली ती गोड परी क्षणात लळा लावून गेली.!!” सुधा लांब जाणाऱ्या त्या लोकांकडे एकटक पाहत म्हणाली.
सदा इकडे झोपेतून उठून आवरून लागला. शाळेत जायला उशीर होईल म्हणून लगबग करू लागला. शिवा आपल्या कामात पुन्हा व्यस्त झाला. आणि तेवढ्यात दत्तू लगबगीने येताना पाहून शिवा उठला आणि जवळ दत्तू येताच म्हणाला.
“काय रे दत्तू !! काय काम काढलस सकाळ सकाळ ??? ”

क्रमशः. …

©✍️योगेश खजानदार

टीप: ही कथा संपूर्णतः काल्पनिक असून याचा कोणत्याही घटनेशी किंवा व्यक्तीशी काहीही संबंध नाही. तरी कुठे असे साधर्म्य आढळून आल्यास तो निव्वळ योगायोग समजावा.

“आबा !!” हातातून रक्त येतंय तुमच्या !!! ” कित्येक वेळ तिथंच बसून राहिलेला सदा पुन्हा खोपट्याकडे आला होता. शिवाच्या हाताला जखम बघत तो म्हणत होता.
“काही नाही होत सदा!! होईल बरी दोन तीन दिवसात !!! ” शिवा अगदी काहीच न घडल्या सारखं म्हणाला.
“पण आबा !! हे असपण असतं हे माहीतच नव्हतं मला !! ”
“म्हटलं होत ना बाळा !! मेलेल्या भुतापेक्षा जिवंत भूत लई बेकार म्हणून !! ”
“खरंय आबा !! ”
या सगळ्या गोष्टीत रात्र कशी सरली कळलंच नाही. शिवा पहाटे निर्धास्त झोपी गेला. सदा तांबड फुटताच शाळेत जायला निघाला. सुधा त्याला आवरायला मदत करत होती.तेवढ्यात दत्तू तिथे आला.
“शिवा !! “दत्तू बाहेरूनच हाका मारू लागला.
“झोपलेत अजुन !! ” सुधा बाहेर येत म्हणाली.
“दिस डोक्यावर आलाय आणि झोपलाय अजुन !!”
“रात्री कोहल्याची टोळीनं झोपू दिलं तर ना !! ” सुधा दत्तूला पेल्यात पाणी देत म्हणाली.
“म्हणजे ! रात्री कोल्हे आलते काय !! ” दत्तू आश्चर्याने म्हणाला.
“होय तर !! सारखी इथच घुटमळत होती!!” सुधा आत पाहत म्हणाली.
तेवढ्यात शिवा झोपेतून उठला आणि बाहेर येत दत्तुला म्हणाला.
“काय रे दत्तू !! काय काम काढलसं सकाळ सकाळ??”
सरपंचानी बोलावलंय तुला!! ”
“का म्हणून ??”
“आता ते मला काय माहीत !!ये पटकन !! मी जातो पुढं !!” दत्तू एवढं म्हणून निघून गेला.
पाठमोऱ्या दत्तुला जाताना शिवा जरावेळ थांबला. लगेच लगबगीने उठला. सकाळची न्याहारी करून सरपंचाकडं जायला निघाला.
सरपंचाच घर म्हणजे आलिशान वाडा. कित्येक नोकर चाकर दिमतीला. शिवा बारक्या दरवज्यातून आत वाड्यात आला. सरपंच समोरच बसलेले पाहून त्यांना नमस्कार करू पुढे आला. शिवाला पाहताच सरपंच म्हणाले.
“काय शिवा !! आजकाल तोंडपण दाखवणं झाला तू तर !! मोठा झाला का लई !!” सरपंच जरा चिडक्या आवाजात बोलू लागले.
“तस नाही सरकार !! सध्या काम लई आहेत म्हणून येणं झाल नाही !!!”
“मसनवाट्यात कसली आली रे काम !! पेटल की झाल!! ” सरपंच हसत म्हणाले.
सरपंच हसलेले पाहून शेजारीच बसलेले दोन तीन गावकरी पण हसू लागले.
“चूक झाली सरकार !! ” शिवा खाली मान घालून म्हणाला.
“बर ऐक !! या दोन तीन दिवसात आमचा म्हातारा खपायच्या मार्गावर आहे !! तर त्याला चंदनाची लाकड आणून ठिव !! एवढंच सांगायला बोलावलं होत तुला !! ”
“जी सरकार !! प्रयत्न करतो !!”
” प्रयत्न काय?? पाहिजेतच मला!! ” सरपंच मोठ्या आवाजात बोलू लागले.
शिवा शांत सगळं ऐकत होता. गावातली या सरपंचाची जवळची माणसं त्याला साथ देत होती.
“मायला !! वैताग नुसता !! तुम्हाला सांगतो तात्या !! हे म्हातारं गेली चार वर्ष झाली मरणा झालंय !! जागेवर पडून नुसता !! पण जीव हित या शरीरात !! मायला म्हातारा मेला म्हणजे सगळा हा वाडा आपलाच होईल बघा !! आणि त्या खालच्या बाजूची शेती !! पैसा सगळं आपलं होईल !! ” सरपंच डोळ्यात कित्येक तीव्र भाव आणून बोलत होते.
“आणि नाही मेला ना तर मी मारील बघा त्याला !! आईला वैताग नुसता !! ” सरपंच अस म्हणत शिवाकडे पाहू लागले.
शिवा जागेवरून उभा राहिला.सरपंच एकदम त्याचावर खेकसले.
“तुझ काय आता !! झाल तुझ काम !! निघ आता !! आणि सांगितलय ते काम झाल पाहिजे बघ !! माझ्या अब्रूचा प्रश्न आहे !! नाहीतर गाववाले म्हणतील !! एवढा मोठा सरपंच आणि बापाला असाचं जाळला म्हणून !! ”
“जी सरकार !! ” शिवा मागे सरकत म्हणाला.
गावाच्या वेशीवर येऊन शिवा थांबला. जणू त्याच्या मनात कित्येक विचारांचं द्वंद्व सुरू झालं होत.
“मेलेल्या मड्याचे लचके तोडू नये म्हणून काल मी रात्रभर त्या भुकेल्या कोह्ल्यांशी लढलो ! कशासाठी ?? त्या निर्जीव शरीराला वाचवण्यासाठी !! की अजून कशासाठी !!ती भूक त्यांना तिथे घेऊन आली होती !! त्यांची काय चूक होती ?? खरंच काय चूक होती ?? माझेच मला समजतं नाहीये !! त्या जंगलातल्या प्राण्यांची भूक ती केवढी .!! संपून जाईल लगेच !! पण या जिवंत माणसांची भूक ती कोणती ?? याला अंत नाही ?? त्या मसनवाट्यात खरंच या माणसाच्या भुकेचा अंत आहे ???आयुष्यभर काय कमावलं त्यांनी !! सार काही राख होताना मी पाहिलंय ! !” शिवा गावाच्या वेशीबाहेर येत आपल्या खोपट्याकडे जाऊ लागला. मागे न पाहता, त्या माणसाच्या वस्तीकडे न पाहता, पुढे चालत राहिला.
दुपारच्या रखरखत्या उन्हात शिवा स्मशानात राखेच्या शेजारी जाऊन बसला.अजूनही ती राख धगधगत होती. तेव्हा जणू सरपंचाचे शब्द त्याच्या मनात घोळत होते.तो तिथे कित्येक वेळ बसला. दुपारची वेळ जाऊन सांज होत आली. आणि तेवढ्यात सुधा खोपट्यातून शिवाला पाहून त्याच्याकडे धावत आली.
“काय हो!! अस का बसलाय इथ???” सुधा थोड्या घाबाऱ्या आवाजात म्हणाली.
“काही नाही !! असच बसलो होतो !! ” शिवा शांत म्हणाला.
“सरपंच काही म्हणाले का ??”
” ते काय म्हणणार !! ” शिवा जागेवरून उठूत म्हणाला.
“मग इथ अस !! ” सुधा कुतूहलाने विचारू लागली.

“काही नाही चल !! संध्याकाळ होत आली !! सदा येईल आता !! आल की पोरगं भूक भूक करत !! त्याला खायला कर काहीतरी !! ” शिवा सुधाच्या पुढे चालत जात म्हणाला. सुधा क्षणभर थांबली आणि शिवाच्या मागे खोपटाकडे गेली. बाहेर तेवढ्यात सदा आलाच होता . हातपाय धुऊन स्वच्छ कपडे घालून निवांत अंगणात बसला होता.
“आई !! कुठ गेला होतात दोघं तुम्ही ??”
“अरे !! इकडचं पलीकडे बसलो होतो!! ” सुधा आत जात म्हणाली.
शिवा हातपाय धुऊन धोतरान अंग पुसून सदाच्या जवळ जाऊन बसला. सदा पुस्तक उघडून अभ्यास करू लागला. त्याला पाहून शिवा क्षणभर गालातल्या गालात पुसटसा हसला. मनातला कित्येक गोंधळ क्षणभर विसरला. सदा पुस्तकातून डोकं वर घेत शिवाकडे पाहत होता. त्याला पाहून शिवा म्हणाला.
“काय असतं रे या पुस्तकात ??” शिवा सदाला कुतूहलाने विचारू लागला.
“थोर पुरुष , विज्ञान , चांगलं काय, वाईट काय सगळं असतं या पुस्तकात !!! ” सदा म्हणाला.
“अस्स होय !! चांगलंय !!मन लावून कर आभ्यास !! “शिवा जागेवरून उठतं बोलला.
सदा क्षणभर गालातल्या गालात हसला आणि पुस्तकात पाहून वाचू लागला.
सुधा खोपट्यातून बाहेर येत म्हणाली.
“चला जेवायला !! परत उशीर होतो !!”
एव्हाना आता रात्र होतच आली होती. शिवा आणि सुधा जेवायला बसले. सदा पुस्तक ठेवून खोपट्याच्या बाजूला क्षणभर थांबला. दुर असलेल्या गावाच्या त्या मिणमिणत्या दिव्यांकडे कुतूहलाने पाहू लागला. मसनवाट्यात गडद अंधार दिसत होता.अगदी समोरचं माणूसही दिसणार नाही इतका अंधार होता.
सदा आत जाऊ लागला. तेवढ्यात मसनवाट्याकडे काही कंदील लूकलूकताना त्याला दिसले. गोंधळलेला सदा घाईघाईत आत आला.
“आबा!! ” सदा जोरात ओरडला.
“अरे झाल काय?? ” शिवा जागेवरून उठतं म्हणाला. हातातला घास तसाच पुन्हा ताटात ठेवला.
“मसनवाट्याच्या बाजून कंदील दिसायेलेत !!” सदा शांत होत म्हणाला.
शिवा बाहेर गेला. हातात कंदील घेत चालू लागला. तसेतसे ते दिवे जवळ जवळ येऊ लागले. सदा शिवा सोबत मागे मागे चालत होता.
“आबा !! एवढ्या अंधाराच कोण आलं असेल !! ” सदा घाबऱ्या आवाजात म्हणाला.
“बघुयात तरी !! ” शिवा जोरात पुढे चालत चालत म्हणाला.

क्रमशः …

✍️©योगेश खजानदार

संध्याकाळच्या वेळी गावाकडच्या त्या चावडीवर म्हाताऱ्या लोकांची मस्त मैफिल बसायची. इकडच्या तिकडच्या गप्पा व्हायच्या आणि एखाद दोन शिव्याही हसडल्या जायच्या. पण यातही सगळं कस अगदी मजेत असायचं. शहरातल्या सारखं दरवाजा बंद करून घरात बसणं हा प्रकार म्हणजे गावाकड शेजारच्यांना चर्चेला विषय असं व्हायचं. गावातल्या त्या मोठ्या झाडाखाली कित्येक वेळ गप्पा चालायच्या. गावातल्या सुशीच्या लग्नापासून ते तिच्या बाळांतपणा पर्यंत सगळी माहिती थोडी थोडी सांगितली जायची. हो !! पण आपुलकीने बरं का!! शेजारच्या चावडीत खेळत असलेले पोट्टे आईने एकदा तरी तुडवल्या शिवाय घराची वाट धरायचे नाहीत. हे असं रोज व्हायचं. म्हणजे गावात जिवंतपणा होता हे बाकी खरं. शहरातून आलेला माणूस म्हणजे परग्रहावरील एखादा माणूस आपल्या घरी आला आहे अशी त्याची खातिरदारी व्हायची. म्हणजे एकंदरीत काय !! तर आलेला पाहूणा ४ २ किलोने लठ्ठ होऊन जायचा. उगाच नाही खेड्यात चला म्हणायचे बापू..!! असं सारं होत ते आपलं खेड!! राजकारण गेलं चुलीत म्हणत इथले प्रत्येक सण साजरे व्हायचे यात काहीं वाद नाही. आणि २ ४ चुणचुणीत पोर या कार्यक्रमाचं आकर्षण असायचे हे विसरूनही चालत नाही. अगदी गावात पूर्वी तमाशाचा फड आणण्यापासून ते मंदिरात भजन कीर्तन घेणं इथपर्यंत त्याचा सहभाग असायचा. प्रत्येकाच्या मदतीला धावून जाणे , अगदी वेळप्रसंगी आपला विचार न करता समोरच्याचा विचार करणे याला खेड असं म्हणायचं . पण हे सगळं आधी व्हायचं बर का !! पूर्वी !!

रंगीत चित्रपट आले आणि गावाकडच्या पोरांची डोकी सटकली. शेजारची सुशी लग्न करून सासरी गेली म्हणून महाद्या चार महिने रडकी गाणी ऐकत बसला. नंतर लग्न करून दिलं दुसऱ्या पोरी सोबत आणि ४ पोट्टे झाले बाहद्दराला ते वेगळंच. असो .. पण काळ बदलत गेला. तश्या गावाकडच्या रूपरेषा ही बदलत गेल्या. फक्त गावाकडच्याच असं नाही पण शहरातल्या ही . शेवटी बदल हा निसर्गाचा नियम आहे हे म्हणतात ते काहीं खोट नाही. माणूस बदलतो आणि त्यासोबत त्याच्या गरजाही बदलत जातात.तसे खूप काही बदल होत गेले. संध्याकाळचा वेळेला घराच्या अंगणात तुळशी समोर एक सुंदर दिवा तेवत असायचा. आईने अगदी बजावून सांगायचं, शुभंकरोती म्हणल्या शिवाय रात्रीच जेवण मिळणार नाही बघ तुला.!! आणि मग बहीण भाऊ सगळे मिळून अगदी एका सुरात म्हणायची. रात्रीच्या वेळी रामरक्षा स्तोत्र पठण केल्याशिवाय तर झोपच येत नसायची. कधी कधी आईच्या मांडीवर डोकं ठेवून झोपायच आणि त्या सारखं सुख ते काय असायचं.!! पण ते सारं काळाच्या पडद्याआड गेल. असो !! पण हे सारं आज पुन्हा पाहताना खरंच त्या लहानपणी आपण खर आयुष्य जगलो याच समाधान देऊन जात.
कित्येक वर्ष सरली आणि आताच्या काळात सगळं कस स्मार्ट झाल. मोबाईल आले , डिश टीव्ही आले..!!ज्या खेड्यात दूरदर्शन शिवाय चॅनल्स माहीत नव्हते तिथे आता लोक कित्येक चॅनल्स पाहू लागले. गाड्या आल्या सारं काही सुख आणि सोई घेऊन आल. पण कित्येक बदलही झाले. म्हणावे तर चांगले बदलही झाले आणि काही वाईटही.!! गावाकडच्या गाडीची वाट पाहणं आता बंद झाल, काही वेळात लोक प्रवास पूर्ण करू लागले. पूर्वी तालुक्याच्या गावाला जायचं म्हणजे गडावर जाऊन आल्यासारखं असायचं, पण आता आले काय गेले काय , काही नाही!! पण बदल झाला. शहरात तर ,लोक कमी आणि गाड्या जास्त झाल्या. रस्त्यावरच्या गाडीची किंमत आहे पण चालणाऱ्या लोकांची नाही अशी अवस्था झाली. रस्ते रुंद झाले आणि इमारती उंच..!! एकाच इमारतीत २० २० कुटुंब राहू लागले, पण कोण कोणाला ओळखत पण नाही अशी अवस्था..!! खेड्यात ही तेच सुरू झाल. मालिका नावाचं भूत साऱ्याच्या मानगुटीवर बसलं.. चुलितली भाकर करपून खाक झाली तरी मालिका बंद होईना अशी परिस्थिती झाली. चावड्या ओस पडल्या. पोट्टे मोबाईल मध्ये गेम खेळण्यात मग्न..!! म्हातारे कित्येक स्वर्गवासी झाले ,जे आहेत ते घराच्या कोपऱ्यात.
पण परिस्थिती बदलली ती इथेच थांबली नाही. जे तरुण पोर प्रत्येक सणवार एकत्रित येऊन साजरे करायचे ते आता एकमेकांना जातीपातीच्या नजरेतून पाहू लागले. यातून समाजात एक वेगळीच दुफळी निर्माण झाली. खरतर ही आजही सौम्य प्रमाणात आहे .. याचा उद्रेक होण्या अगोदर ही फळी मोडायला हवी हे मात्र खर. राजकारण गेलं चुलीत म्हणारे तरुण राजकारणासाठी भांडू लागले !! खरतर हा बदल नको होता !! पिरावर जाऊन मस्तक ठेवताना जे सुख भेटायचं ते कुठेच नव्हतं.!! गावाच्या देवीच्या जत्रेत सलीम भाईच्या दुकानातली जलेबी आजही तोंडावर गोडी आणते!! बदल व्हावा पण नक्की कसा हे एकदा पाहायला हवं !! टुकार पोरांचे वाढदिवसही चौकाचौकात होऊ लागले. नेतृत्व बदलू लागले. काही चांगले झाले काही वाईट आले ..!! पण लोकांनी काय घ्यावे हे कळेनाच झाले.!! पण हे काही बदल वाईटच झाले.
अशात आता पुन्हा गावाकडे फिरा किंवा शहरात फिरा वेगळेपण काय फार थोडेच राहिले. आता सगळीकडेच लोक सुधारले !! शहरातल्या सारखं गावाकड सुधा लोक दरवाजे लावून बसू लागले ..!! चावड्या नामशेष झाल्या !! आणि त्यात खेळायला पोरांना वेळ तर मिळायला हवा ना !! शाळा , ट्युशन , एक्स्ट्रा क्लासेस, हे!! ते, काय आणि काय !! ७५ वर्षाचा आजोबा अजुन ठणठणीत आहेत आणि या पोरांना कानावर जड होतो आहे इतक्या जड भिंगाचा चष्मा !! !! आणि त्यातून शुभंकरोती विसराच !!! हे पोर twinkle twinkle little star वाले !! त्यामुळे तुळशी समोरचा दिवा वैगेरे यांच्यासाठी संस्कार नाही तर भंमकपणा झाला!!! रागवायची सोय नाही त्यांना, तर आईने तुडवाव कधी !! सारं कस नाजूक झालंय !! पण मुलांना यातून बाहेर काढायला हवं !! Twinkle Twinkle पेक्षा यांना शिवराय आणि संभाजी महाराजांचे धडे द्यायला हवे !! आपली माती , आपला देश याबद्दल त्यांना प्रेम निर्माण करायला हवं हे मात्र नक्की !!असो !! बदल झाला याचा आनंद आहेच !! नवनवीन तंत्रज्ञान आले खूप काही बदलले !! पण आपली संस्कृती , आपले विचार बदलता कामा नये !!
शेवटी! आपली माती , आपली माणसं !! यातच तर खरा आपलेपणा असतो !! आणि ते जपणं फार गरजेचं असतं !! नाही का ??

✍️©योगेश खजानदार