संध्याकाळच्या वेळी गावाकडच्या त्या चावडीवर म्हाताऱ्या लोकांची मस्त मैफिल बसायची. इकडच्या तिकडच्या गप्पा व्हायच्या आणि एखाद दोन शिव्याही हसडल्या जायच्या. पण यातही सगळं कस अगदी मजेत असायचं.
शहरातल्या सारखं दरवाजा बंद करून घरात बसणं हा प्रकार म्हणजे गावाकड शेजारच्यांना चर्चेला विषय असं व्हायचं. गावातल्या त्या मोठ्या झाडाखाली कित्येक वेळ गप्पा चालायच्या. गावातल्या सुशीच्या लग्नापासून ते तिच्या बाळांतपणा पर्यंत सगळी माहिती थोडी थोडी सांगितली जायची. हो !! पण आपुलकीने बरं का!! शेजारच्या चावडीत खेळत असलेले पोट्टे आईने एकदा तरी तुडवल्या शिवाय घराची वाट धरायचे नाहीत. हे असं रोज व्हायचं.
म्हणजे गावात जिवंतपणा होता हे बाकी खरं. शहरातून आलेला माणूस म्हणजे परग्रहावरील एखादा माणूस आपल्या घरी आला आहे अशी त्याची खातिरदारी व्हायची. म्हणजे एकंदरीत काय !! तर आलेला पाहूणा ४ २ किलोने लठ्ठ होऊन जायचा. उगाच नाही खेड्यात चला म्हणायचे बापू..!! असं सारं होत ते आपलं खेड!! राजकारण गेलं चुलीत म्हणत इथले प्रत्येक सण साजरे व्हायचे यात काहीं वाद नाही. आणि २ ४ चुणचुणीत पोर या कार्यक्रमाचं आकर्षण असायचे हे विसरूनही चालत नाही.
अगदी गावात पूर्वी तमाशाचा फड आणण्या पासून ते मंदिरात भजन कीर्तन घेणं इथपर्यंत त्याचा सहभाग असायचा. प्रत्येकाच्या मदतीला धावून जाणे , अगदी वेळप्रसंगी आपला विचार न करता समोरच्याचा विचार करणे याला खेड असं म्हणायचं . पण हे सगळं आधी व्हायचं बर का !! पूर्वी !!
शेवटी बदल हा निसर्गाचा नियम आहे हे म्हणतात ते काहीं खोट नाही. माणूस बदलतो आणि त्यासोबत त्याच्या गरजाही बदलत जातात.तसे खूप काही बदल होत गेले. संध्याकाळचा वेळेला घराच्या अंगणात तुळशी समोर एक सुंदर दिवा तेवत असायचा. आईने अगदी बजावून सांगायचं, शुभंकरोती म्हणल्या शिवाय रात्रीच जेवण मिळणार नाही बघ तुला.!! आणि मग बहीण भाऊ सगळे मिळून अगदी एका सुरात म्हणायची. रात्रीच्या वेळी रामरक्षा स्तोत्र पठण केल्याशिवाय तर झोपच येत नसायची. कधी कधी आईच्या मांडीवर डोकं ठेवून झोपायच आणि त्या सारखं सुख ते काय असायचं.!! पण ते सारं काळाच्या पडद्याआड गेल. असो !! पण हे सारं आज पुन्हा पाहताना खरंच त्या लहानपणी आपण खर आयुष्य जगलो याच समाधान देऊन जात.
कित्येक वर्ष सरली आणि आताच्या काळात सगळं कस स्मार्ट झाल. मोबाईल आले , डिश टीव्ही आले..!!ज्या खेड्यात दूरदर्शन शिवाय चॅनल्स माहीत नव्हते तिथे आता लोक कित्येक चॅनल्स पाहू लागले. गाड्या आल्या सारं काही सुख आणि सोई घेऊन आल. पण कित्येक बदलही झाले. म्हणावे तर चांगले बदलही झाले आणि काही वाईटही.!! गावाकडच्या गाडीची वाट पाहणं आता बंद झाल, काही वेळात लोक प्रवास पूर्ण करू लागले.
पूर्वी तालुक्याच्या गावाला जायचं म्हणजे गडावर जाऊन आल्यासारखं असायचं, पण आता आले काय गेले काय , काही नाही!! पण बदल झाला. शहरात तर ,लोक कमी आणि गाड्या जास्त झाल्या. रस्त्यावरच्या गाडीची किंमत आहे पण चालणाऱ्या लोकांची नाही अशी अवस्था झाली. रस्ते रुंद झाले आणि इमारती उंच..!! एकाच इमारतीत २० २० कुटुंब राहू लागले, पण कोण कोणाला ओळखत पण नाही अशी अवस्था..!! खेड्यात ही तेच सुरू झाल. मालिका नावाचं भूत साऱ्याच्या मानगुटीवर बसलं.. चुलितली भाकर करपून खाक झाली तरी मालिका बंद होईना अशी परिस्थिती झाली. चावड्या ओस पडल्या. पोट्टे मोबाईल मध्ये गेम खेळण्यात मग्न..!! म्हातारे कित्येक स्वर्गवासी झाले ,जे आहेत ते घराच्या कोपऱ्यात.
पण परिस्थिती बदलली ती इथेच थांबली नाही. जे तरुण पोर प्रत्येक सणवार एकत्रित येऊन साजरे करायचे ते आता एकमेकांना जातीपातीच्या नजरेतून पाहू लागले. यातून समाजात एक वेगळीच दुफळी निर्माण झाली. खरतर ही आजही सौम्य प्रमाणात आहे .. याचा उद्रेक होण्या अगोदर ही फळी मोडायला हवी हे मात्र खर. राजकारण गेलं चुलीत म्हणारे तरुण राजकारणासाठी भांडू लागले !! खरतर हा बदल नको होता !! पिरावर जाऊन मस्तक ठेवताना जे सुख भेटायचं ते कुठेच नव्हतं.!! गावाच्या देवीच्या जत्रेत सलीम भाईच्या दुकानातली जलेबी आजही तोंडावर गोडी आणते!! बदल व्हावा पण नक्की कसा हे एकदा पाहायला हवं !! टुकार पोरांचे वाढदिवसही चौकाचौकात होऊ लागले. नेतृत्व बदलू लागले. काही चांगले झाले काही वाईट आले ..!! पण लोकांनी काय घ्यावे हे कळेनाच झाले.!! पण हे काही बदल वाईटच झाले.
अशात आता पुन्हा गावाकडे फिरा किंवा शहरात फिरा वेगळेपण काय फार थोडेच राहिले. आता सगळीकडेच लोक सुधारले !! शहरातल्या सारखं गावाकड सुधा लोक दरवाजे लावून बसू लागले ..!! चावड्या नामशेष झाल्या !! आणि त्यात खेळायला पोरांना वेळ तर मिळायला हवा ना !! शाळा , ट्युशन , एक्स्ट्रा क्लासेस, हे!! ते, काय आणि काय !! ७५ वर्षाचा आजोबा अजुन ठणठणीत आहेत आणि या पोरांना कानावर जड होतो आहे इतक्या जड भिंगाचा चष्मा !! !! आणि त्यातून शुभंकरोती विसराच !!! हे पोर twinkle twinkle little star वाले !! त्यामुळे तुळशी समोरचा दिवा वैगेरे यांच्यासाठी संस्कार नाही तर भंमकपणा झाला!!! रागवायची सोय नाही त्यांना, तर आईने तुडवाव कधी !! सारं कस नाजूक झालंय !! पण मुलांना यातून बाहेर काढायला हवं !! Twinkle Twinkle पेक्षा यांना शिवराय आणि संभाजी महाराजांचे धडे द्यायला हवे !! आपली माती , आपला देश याबद्दल त्यांना प्रेम निर्माण करायला हवं हे मात्र नक्की !!असो !! बदल झाला याचा आनंद आहेच !! नवनवीन तंत्रज्ञान आले खूप काही बदलले !! पण आपली संस्कृती , आपले विचार बदलता कामा नये !!
शेवटी! आपली माती , आपली माणसं !! यातच तर खरा आपलेपणा असतो !! आणि ते जपणं फार गरजेचं असतं !! नाही का ??
✍️©योगेश खजानदार
