१.
देवाचिये द्वारी उभा क्षणभरी ।
तेणे मुक्ती चारी साधियेल्या ॥ १ ॥
हरि मुखे म्हणा हरि मुखे म्हणा ।
पुण्याची गणना कोण करी ॥ २ ॥
असोनि संसारी जिव्हे वेगु करी ।
वेदशास्त्र उभारी बाह्य सदा ॥ ३ ॥
ज्ञानदेव म्हणे व्यासाचिये खुणे ।
द्वारकेचा राणा पांडवा घरी ॥ ४ ॥
२.
चहू वेदी जाण साही(षट्‍)शास्त्री कारण ।
अठराही पुराणे हरिसी गाती ॥ १ ॥
मंथुनी नवनीता तैसे घे अनंता ।
वाया व्यर्थ कथा सांडी मार्ग ॥ २ ॥
एक हरि आत्मा जीवशिवसमा ।
वाया तू दुर्गमा न घाली मन ॥ ३ ॥
ज्ञानदेवा पाठ हरि हा वैकुंठ ।
भरला घनदाट हरि दिसे ॥ ४ ॥
३.
त्रिगुण असार निर्गुण हे सार ।
सारासार विचार हरिपाठ ॥ १ ॥
सगुण निर्गुण गुणाचे अगुण ।
हरिविण मन व्यर्थ जाय ॥ २ ॥
अव्यक्‍त निराकार नाही ज्या आकार ।
जेथुनि चराचर हरिसी भजे ॥ ३ ॥
ज्ञानदेवा ध्यानी रामकृष्ण मनी ।
अनंत जन्मानी पुण्य होय ॥ ४ ॥
४.
भावेविण भक्‍ति भक्‍तिविण मुक्‍ति ।
बळेविण शक्‍ति बोलू नये ॥ १ ॥
कैसेनि दैवत प्रसन्न त्वरीत ।
उगा राहे निवांत शिणसी वाया ॥ २ ॥
सायासे करिसी प्रपंच दिननिशी ।
हरिसी न भजसी कोण्या गुणे ॥ ३ ॥
ज्ञानदेव म्हणे हरिजप करणे ।
तुटेल धरणे प्रपंचाचे ॥ ४ ॥
५.
योगयागविधी येणे नोहे सिद्धी ।
वायाची उपाधी दंभ धर्म ॥ १ ॥
भावेविण देव न कळे नि:संदेह ।
गुरुविण अनुभव कैसा कळे ॥ २ ॥
तपेविण दैवत दिधल्याविण प्राप्त ।
गुजेविण हित कोण सांगे ॥ ३ ॥
ज्ञानदेव सांगे दृष्टांताची मात ।
साधूचे संगती तरणोपाय ॥ ४ ॥
६.
साधुबोध झाला नुरोनिया ठेला ।
ठायीच मुराला अनुभवे ॥ १ ॥
कापुराची वाती उजळली ज्योति ।
ठायीच समाप्ती झाली जैसी ॥ २ ॥
मोक्षरेखे आला भाग्ये विनटला ।
साधूंचा अंकिला हरिभक्‍त ॥ ३ ॥
ज्ञानदेवा गोडी संगती सज्जनी ।
हरि दिसे जनी वनी आत्मतत्त्वी ॥ ४ ॥
७.
पर्वताप्रमाणे पातक करणे ।
वज्रलेप होणे अभक्‍तांसी ॥ १ ॥
नाही ज्यासी भक्‍ति ते पतित अभक्‍त ।
हरिसी न भजत दैवहत ॥ २ ॥
अनंत वाचाळ बरळती बरळ ।
त्या कैसा दयाळ पावेल हरि ॥ ३ ॥
ज्ञानदेवा प्रमाण आत्मा हा निधान ।
सर्वाघटी पुर्ण एक नांदे ॥ ४ ॥
८.
संतांचे संगती मनोमार्ग गती ।
आकळावा श्रीपती येणे पंथे ॥ १ ॥
रामकृष्ण वाचा भाव हा जीवाचा ।
आत्मा जो शिवाचा रामजप ॥ २ ॥
एकतत्त्व नाम साधिती साधन ।
द्वैताचे बंधन न बाधिजे ॥ ३ ॥
नामामृत गोडी वैष्णवा लाधली ।
योगिया साधली जीवनकळा ॥ ४ ॥
सत्वर उच्चार प्रल्हादी बिंबला ।
उद्धवा लाधला कृष्ण दाता ॥ ५ ॥
ज्ञानदेव म्हणे नाम हे सुलभ ।
सर्वत्र दुर्लभ विरळा जाणे ॥ ६ ॥
९.
विष्णुविण जप व्यर्थ त्याचे ज्ञान ।
रामकृष्णी मन नाही ज्याचे ॥ १ ॥
उपजोनि करंटा नेणे अद्वैत वाटा ।
रामकृष्णी पैठा कैसेनि होय ॥ २ ॥
द्वैताची झाडणी गुरुविण ज्ञान ।
तया कैसे कीर्तन घडे नामी ॥ ३ ॥
ज्ञानदेव म्हणे सगुण हे ध्यान ।
नामपाठे मौन प्रपंचाचे ॥ ४ ॥
१०.
त्रिवेणी संगमी नाना तीर्थे भ्रमी ।
चित्त नाही नामी तरी ते व्यर्थ ॥ १ ॥
नामासी विन्मुख तो नर पापीया ।
हरिविण धावया न पावे कोणी ॥ २ ॥
पुराणप्रसिद्ध बोलिले वाल्मिक ।
नामे तिन्ही लोक उद्धरती ॥ ३ ॥
ज्ञानदेव म्हणे नाम जपा हरिचे ।
परंपरा त्याचे कुळ शुद्ध ॥ ४ ॥
११.
हरिउच्चारणी अनंत पापराशी ।
जातील लयासी क्षणमात्रे ॥ १ ॥
तृण अग्निमेळे समरस झाले ।
तैसे नामे केले जपता हरि ॥ २ ॥
हरिउच्चारण मंत्र हा अगाध ।
पळे भूतबाधा भेणे याचे ॥ ३ ॥
ज्ञानदेव म्हणे हरि माझा समर्थ ।
न करवे अर्थ उपनिषदा ॥ ४ ॥
१२.
तीर्थ व्रत नेम भावेविण सिद्धी ।
वायाची उपाधी करिसी जना ॥ १ ॥
भावबळे आकळे एरव्ही नाकळे ।
करतळी आवळे जैसा हरि ॥ २ ॥
पारियाचा रवा घेता भूमीवरी ।
यत्‍न परोपरी साधन तैसे ॥ ३ ॥
ज्ञानदेव म्हणे निवृत्ती निर्गुण ।
दिधले संपूर्ण माझे हाती ॥ ४ ॥
१३.
समाधी हरिची समसुखेविण ।
न साधेल जाण द्वैतबुद्धी ॥ १ ॥
बुद्धीचे वैभव अन्य नाही दुजे ।
एका केशवराजे सकळ सिद्धी ॥ २ ॥
ऋद्धी सिद्धी निधी अवघीच उपाधी ।
जव त्या परमानंदी मन नाही ॥ ३ ॥
ज्ञानदेवी रम्य रमले समाधान ।
हरिचे चिंतन सर्वकाळ ॥ ४ ॥
१४.
नित्य सत्यामित हरिपाठ ज्यासी ।
कळिकाळी त्यासी न पाहे दृष्टी ॥ १ ॥
रामकृष्ण उच्चार अनंतराशी तप ।
पापाचे कळप पळती पुढे ॥ २ ॥
हरि हरि हरि मंत्र हा शिवाचा ।
म्हणती जे वाचा तया मोक्ष ॥ ३ ॥
ज्ञानदेवा पाठ नारायण नाम ।
पाविजे उत्तम निजस्थान ॥ ४ ॥
१५.
एक नाम हरि द्वैत नाम दुरी ।
अद्वैत कुसरी विरळा जाणे ॥ १ ॥
समबुद्धी घेता समान श्रीहरि ।
शमदमा वरी हरि झाला ॥ २ ॥
सर्वाघटी राम देहादेही एक ।
सूर्यप्रकाशक सहस्त्ररश्मी ॥ ३ ॥
ज्ञानदेवा चित्ती हरिपाठ नेमा ।
मागिलिया जन्मा मुक्‍त झालो ॥ ४ ॥
१६.
हरिनाम जपे तो नर दुर्लभ ।
वाचेसी सुलभ रामकृष्ण ॥ १ ॥
रामकृष्ण नामी उन्मनी साधिली ।
तयासी लाधली सकळ सिद्धी ॥ २ ॥
सिद्धी बुद्धी धर्म हरिपाठी आले ।
प्रपंची निवाले साधुसंगे ॥ ३ ॥
ज्ञानदेवी नाम रामकृष्ण ठसा ।
येणे दशदिशा आत्माराम ॥ ४ ॥
१७.
हरिपाठ कीर्ति मुखे जरी गाय ।
पवित्रचि होय देह त्याचा ॥ १ ॥
तपाचे सामर्थ्य तपिन्नला अमूप ।
चिरंजीव कल्प वैकुंठी नांदे ॥ २ ॥
मातृ पितृ भ्राता सगोत्र अपार ।
चतुर्भुज नर होऊनी ठेले ॥ ३ ॥
ज्ञानगूढ गम्य ज्ञानदेवा लाधले ।
निवृत्तीने दिधले माझे हाती ॥ ४ ॥
१८.
हरिवंश पुराण हरिनाम संकीर्तन ।
हरिविण सौजन्य नेणे काही ॥ १ ॥
तया नरा लाधले वैकुंठ जोडले ।
सकळही घडले तीर्थाटन ॥ २ ॥
मनोमार्गे गेला तो तेथे मुकला ।
हरिपाठी स्थिरावला तोचि धन्य ॥ ३ ॥
ज्ञानदेवा गोडी हरिनामाची जोडी ।
रामकृष्णी आवडी सर्वकाळ ॥ ४ ॥
१९.
नामसंकीर्तन वैष्णवांची जोडी ।
पापे अनंत कोटी गेली त्यांची ॥ १ ॥
अनंत जन्मांचे तप एक नाम ।
सर्व मार्ग सुगम हरिपाठ ॥ २ ॥
योग याग क्रिया धर्माधर्म माया ।
गेले ते विलया हरिपाठी ॥ ३ ॥
ज्ञानदेवी यज्ञ याग क्रिया धर्म ।
हरिविण नेम नाही दुजा ॥ ४ ॥
२०.
वेद शास्त्र पुराण श्रुतीचे वचन ।
एक नारायण सार जप ॥ १ ॥
जप तप कर्म हरिविण धर्म ।
वाउगाचि श्रम व्यर्थ जाय ॥ २ ॥
हरिपाठी गेले ते निवांतचि ठेले ।
भ्रमर गुंतले सुमन कळिके ॥ ३ ॥
ज्ञानदेवी मंत्र हरिनामाचे शस्त्र ।
यमे कुळगोत्र वर्जियेले ॥ ४ ॥
२१.
काळ वेळ नाम उच्चारिता नाही ।
दोन्ही पक्ष पाही उद्धरती ॥ १ ॥
रामकृष्ण नाम सर्व दोषा हरण ।
जडजीवा तारण हरि एक ॥ २ ॥
नाम हरि सार जिव्हा या नामाची ।
उपमा त्या दैवाची कोण वानी ॥ ३ ॥
ज्ञानदेवा सांग झाला हरिपाठ ।
पुर्वजा वैकुंठ मार्ग सोपा ॥ ४ ॥
२२.
नित्यनेमनामी ते प्राणी दुर्लभ ।
लक्ष्मीवल्लभ तया जवळी ॥ १ ॥
नारायण हरि नारायण हरि ।
भक्‍ति मुक्‍ति चारी घरी त्यांच्या ॥ २ ॥
हरिविण जन्म तो नर्कचि पै जाणा ।
यमाचा पाहुणा प्राणी होय ॥ ३ ॥
ज्ञानदेव पुसे निवृत्तीसी चाड ।
गगनाहूनि वाड नाम आहे ॥ ४ ॥
२३.
सात पाच तीन दशकांचा मेळा ।
एकतत्त्वी कळा दावी हरि ॥ १ ॥
तैसे नव्हे नाम सर्व मार्गा वरिष्ठ ।
येथे काही कष्ट न लागती ॥ २ ॥
अजपा जपणे उलट प्राणाचा ।
तेथेही मनाचा निर्धारु असे ॥ ३ ॥
ज्ञानदेवा जिणे नामेविण व्यर्थ ।
रामकृष्णी पंथ क्रमीयेला ॥ ४ ॥
२४.
जप तप कर्म क्रिया नेम धर्म ।
सर्वाघटी राम भाव शुद्ध ॥ १ ॥
न सोडी हा भावो टाकी रे संदेहो ।
रामकृष्णी टाहो नित्य फोडी ॥ २ ॥
जात वित्त गोत कुळ शीळ मात ।
भजे का त्वरित भावनायुक्‍त ॥ ३ ॥
ज्ञानदेवा ध्यानी रामकृष्ण मनी ।
वैकुंठ भुवनी घर केले ॥ ४ ॥
२५.
जाणीव नेणीव भगवंती नाही ।
हरि उच्चारणी पाही मोक्ष सदा ॥ १ ॥
नारायण हरि उच्चार नामाचा ।
तेथे कळिकाळाचा रीघ नाही ॥ २ ॥
तेथील प्रमाण नेणवे वेदांसी ।
ते जीव जंतूसी केवि कळे ॥ ३ ॥
ज्ञानदेवा फळ नारायण पाठ ।
सर्वत्र वैकुंठ केले असे ॥ ४ ॥
२६.
एक तत्त्व नाम दृढ धरी मना ।
हरिसी करुणा येईल तूझी ॥ १ ॥
ते नाम सोपे रे रामकृष्ण गोविंद ।
वाचेसी सद्‍गद्‍ जपे आधी ॥ २ ॥
नामापरते तत्त्व नाही रे अन्यथा ।
वाया आणिका पंथा जाशी झणी ॥ ३ ॥
ज्ञानदेवा मौन जपमाळ अंतरी ।
धरोनी श्रीहरि जपे सदा ॥ ४ ॥
२७.
सर्व सुख गोडी सर्व शास्त्रे निवडी ।
रिकामा अर्धघडी राहू नको ॥ १ ॥
लटिका व्यवहार सर्व हा संसार ।
वाया येरझार हरिविण ॥ २ ॥
नाममंत्र जप कोटी जाईल पाप ।
रामकृष्णी संकल्प धरूनी राहे ॥ ३ ॥
निजवृत्ति काढी सर्व माया तोडी ।
इंद्रियांसवडी लपू नको ॥ ४ ॥
तीर्थ व्रती भाव धरी रे करुणा ।
शांति दया पाहुणा हरि करी ॥ ५ ॥
ज्ञानदेवा प्रमाण निवृत्तीदेवी ज्ञान ।
समाधि संजीवन हरिपाठ ॥ ६ ॥
२८.
अभंग हरिपाठ असती अठ्ठावीस ।
रचिले विश्वासें ज्ञानदेवें ॥ १ ॥
नित्य पाठ करी इंद्रायणीतीरीं ।
होय अधिकारी सर्वथा तो ॥ २ ॥
असावें एकाग्रीं स्वस्थ चित्त मन ।
उल्हासें करून स्मरण जीवी ॥ ३॥
अंतकाळीं तैसा संकटाचें वेळीं ।
हरि तया सांभाळी अंतर्बाह्य ॥ ४ ॥
संतसज्जनानीं घेतली प्रचीती ।
आळशी मंदमती केवीं तरें ॥ ५ ॥
श्रीगुरु निवृत्ति वचन प्रेमळ ।
तोषला तात्काळ ज्ञानदेव ॥ ६ ॥
!! पांडूरंग हरि! वासुदेव हरि !!
