श्रीगणेशाय नमः ॥
जयजयश्रीगंगाधरा ॥ त्रिशूळपाणी पंचवक्रा ॥
अर्धनारीनटेश्वरा ॥ श्रीशंकरा नीलकंठा ॥१॥
भस्मोद्धलना त्रिनयना ॥ कर्पूरगौरा नागभूषणा ॥
गजास्यजनका ॥ गौरीरमणा ॥ भक्तवत्सला दयानिधे ॥२॥
तू आदिमध्यांतरहित ॥ अज अव्यय मायातीत ॥
विश्वव्यापका विश्वनाथ ॥ विश्वंभर जगद्गुरो ॥३॥
तू नामगुणातीत असून ॥ स्वेच्छे मायेसी आश्रयून ॥
नानारूप नानाभिधान ॥ क्रीडार्थ होसी सर्वेशा ॥४॥
सत्त्व रज तम हे गुणत्रय ॥ तूचि नटलासी निःसंशय ॥
स्थिर चरात्मक भूतमय ॥ तद्रूपचि आहे बा ॥५॥
तू ब्रह्मांड आदिकारण ॥ विश्वसूत्र तव अधीन ॥
जैसे हालविसी स्वेच्छेकरून ॥ तैसे संपूर्ण नाचत ॥६॥
तुझिया इच्छेवाचुनी ॥ काहींच नोहे जीवांचेनी ॥
ऐसे जाणोनि अंतःकरणी ॥ तुज शरण रिघती जे ॥७॥
तया भक्तांसी तू शंकर ॥ पूर्ण काम करोनि साचार ॥
भवाब्धीतूनि नेऊनि पार ॥ स्वपदी स्थिर स्थापिसी ॥८॥
ऐसा तुझा अद्भुत महिमा ॥ नकळे त्याची कवणा सीमा ॥
म्हणोनि केवळ परब्रह्मा ॥ शरण आलो असे पा ॥९॥
तरी दयाब्धे मज पामरा ॥ न्यावे भवाब्धिपैलपारा ॥
तुजवाचूनि कोण दातारा ॥ अनाथासी उद्धरील ॥१०॥
असो आता बहु विनवणी ॥ आधी पुरवी मनाची धणी ॥
त्वद्रुण प्राकृतवाणी ॥ कीजे ऐसी असे जी ॥११॥
तुझिया कृपे शिवलीलामृ ॥ चवदा अध्याय वर्णिले यथार्थ ॥
वेदव्यासे स्कंदपुराणात ॥ ब्रह्मोत्तरखंडी कथिले जे ॥१२॥
परी माझ्या मनाची तृप्ती ॥ जाहली नाही बा पशुपती ॥
म्हणोनि आणिक ह्रदयी स्फूर्ती ॥ देऊनि कथा वर्णावी पा ॥१३॥
तू शंकर होता प्रसन्न ॥ हाता येते सर्व त्रिभुवन ॥
महाराज तू भक्तालागून ॥ वरप्रदाने तोषविसी ॥१४॥
तुज श्रीशंकरा समान ॥ वरदाना शक्त नसे कोण ॥
तुझे देखोनि उदारपण ॥ ब्रह्मा विष्णूही लाजती ॥१५॥
काय वर्णावी उदारता ॥ प्रत्यक्ष आपुली सुंदर कांता ॥
देऊनिया रावणभक्ता ॥ आत्मलिंग वोपिलेसी ॥१६॥
तेवीच दैत्येंद्र त्रिपुर ॥ तारक आणि भस्मासुर ॥
इत्यादि स्वभक्तालागी अपार ॥ अनिवार वर दिल्हेसी ॥१७॥
तू अत्यंत भोळा भगवान ॥ कपटेहि करिता तव सेवन ॥
देऊनि इच्छित वरदान ॥ आनंदविसी सेवका ॥१८॥
असो ऐका श्रोते सर्व ॥ ऐसा करिता म्या शिवस्तव ॥
ह्रदयी प्रगटोनि दयार्णव ॥ स्फूर्ति देत उत्तम ॥१९॥
अरे ह्या कलियुगामाझारी पाखंडी मातोनि पृथ्वीवरी ॥
श्रुति स्मृति पुरणोक्त सारी ॥ कर्मे बुडविते जाहले ॥२०॥
जैनमत ते आगळे ॥ सर्व भूमंडळी पसरले ॥
तेणे योगे वर्ण सगळे ॥ भूलोनि गेले साचार ॥२१॥
ते देखोनि म्या सत्वर ॥ तन्मतखंडनालागी भूवर ॥
शंकरनामे अति सुंदर ॥ जो अवतार धरियेला ॥२२॥
ते माझे अद्भुत चरित्र ॥ आधुनिकांसी न कळे पवित्र ॥
तरी तू प्राकृत भाषे विचित्र ॥ वर्णन करी श्रीधरा ॥२३॥
ऐसी शिवे केली प्रेरणा ॥ म्हणोनि पुराणार्थविवरणी ॥
एकीकडे ठेवूनि जणा ॥ जगद्गुरुचरित्र वर्णितो ॥२४॥
तरी सर्व तुम्ही श्रोते संत ॥ सावध एकीकडे ठेवूनि जाणा ॥
जगद्गुरुकथा ऐकता समस्त ॥ पापपर्वत भंगती ॥२५॥
कल्पारंभी कमळासने ॥ परब्रह्माच्या आज्ञेने ॥
महदादिकांच्या योगाने ॥ ही सर्व सृष्टी रचियेली ॥२६॥
इयेच्या कल्याणालागून ॥ सर्वमार्गदर्शक पूर्ण ॥
ऋग्यजुःसाम अथर्वण ॥ हे चार वेद जाहले ॥२७॥
परी त्या वेदांचे अर्थराशी ॥ स्पष्ट न होता सर्वांसी ॥
म्हणोनि परमात्म्याच्या मानसी ॥ कृपासमुद्र उचंबळला ॥२८॥
मग तो स्पष्ट व्हावयालागुनी ॥ पाणिन्यादि रूपे अवतरोनी ॥
व्याकरणादि षट्शास्त्रे झणी ॥ करिता जाहला परमात्मा ॥२९॥
आणि मन्वादि स्मृती ॥ करिता झाला तो विंशती ॥
तदभ्यासे सर्व जगती ॥ श्रुत्यर्थ जाणू लागले ॥३०॥
पुढे कलियुग होता प्राप्त ॥ भूमंडळ मानव समस्त ॥
अल्पायु मंदमती अत्यंत ॥ ऐसे जाण होतील ॥३१॥
आणि श्रुती स्मृति शास्त्रे केवळ ॥ गगनापरी अत्यंत विशाळ ॥
म्हणोनि त्यांचा मानवा सकळ ॥ अभ्यास नोहे कदापी ॥३२॥
तेणे ते सर्व अति अज्ञानी ॥ आणि सन्मार्गभ्रष्ट होऊनी
जन्ममरणादि तीव्र दुःखांनी ॥ तडफडतील निश्चये ॥३३॥
ऐसे पूर्वी नारायणे ॥ जाणुनी मग दयार्द्रपणे ॥
कलिजनांच्या उद्धाराकारणे ॥ व्यासावतार धरियेला ॥३४॥
आणि त्या व्यासरूपे चांग ॥ चारी वेदांचे करूनि विभाग ॥
वेदार्थदर्शक ऐसे सवेग ॥ महाभारत रचियेले ॥३५॥
आणि विष्णु शिव नारद पद्म ॥ मार्कंडेय भागवत ब्राह्म ॥
अग्नि भविष्य वराह कूर्म ॥ मत्स्य लिंग ब्रह्मवैवर्त ॥३६॥
स्कंद वामन आणि गरुड ॥ तेवीच अठरावे ब्रह्मांड ॥
ऐसी अष्टादश पुराणे प्रचंड ॥ लोकोद्धारार्थ रचियेली ॥३७॥
मग मेदिनी एकैक ब्राह्मण ॥ व्यासकृत विभागातून ॥
यथामती एकैक भागालागून ॥ अभ्यासू लागले आनंदे ॥३८॥
आणि इतिहास पुराणे ऐकून ॥ सन्मार्गे चालू लागले संपूर्ण ॥
परी पुढे कलीच्या योगेकरून ॥ संकट दारुण पातले ॥३९॥
वेदशास्त्र पुराणे निंदूनि ॥ तयांचा दूरचि त्याग करूनि ॥
पाखंड बौद्धमते निशिदिनी ॥ वर्तू लागले सकळिक ॥४०॥
ब्राह्मण क्षत्रिय वैश्य शुद्र ॥ लोम विलोम आणि संकर ॥
ह्या सर्व जातींचे नारी नर ॥ अधर्मे वर्तू लागले ॥४१॥
सकळ मेदिनीवरुती ॥ बौद्धधर्म पसरला अती ॥
देव ग्रामदेवतांप्रती भजू लागले जैनशास्त्रे ॥४२॥
वेदशास्त्रे पुराणे समस्त ॥ अनुदिनी चालली लोपत ॥
श्रुतिस्मृति पुराणोक्त पंथ ॥ बहुतेक पै लोपले ॥४३॥
अहो श्रोते तुम्ही कराल प्रश्न ॥ ऐसे व्हावया काय कारण ॥
तरी मंडनमिश्र नामेकरून ॥ एक जैन उद्भवला ॥४४॥
तो केवळ बुद्धीचा सागर ॥ देवगुरूपरी वक्ता चतुर ॥
जयाच्या विद्येची साचार ॥ सरी न पावे शुकही ॥४५॥
तेणे स्वये अति दारुण ॥ करूनिया पै अनुष्ठान ॥
सरस्वती आणि कृशान ॥ प्रसन्न करून घेतले ॥४६॥
अग्नीमाजी हवन करूनी ॥ कल्पिले काढी कुंडांतुनी ॥
याचकजनांची इच्छा झणी ॥ तृप्त करी सर्वदा ॥४७॥
जैसा पूर्वी रावणसुत ॥ महापराक्रमी इंद्रजित ॥
हवन करोनी अश्वांसहित ॥ रथ काढिता जाहला ॥४८॥
तैसा तो मंडनमिश्रित अय्या ॥ अग्नीत हवन करूनिया ॥
त्यातूनि पितांबरादिक वस्तु चया काढीतसे यथेच्छ ॥४९॥
विद्या पाहता अति प्रबळ ॥ हुंकारे सूर्यासि उभा करील ॥
अत्यद्भुत सामर्थ्य केवळ ॥ सांगता वाचे न वदवे ॥५०॥
शास्त्री पुराणिक पंडित ॥ अय्याचा मानिती धाक बहुत ॥
वादविवाद करिता समस्त ॥ खंडित होत तत्क्षणी ॥५१॥
स्वये नवी शास्त्रे करूनी ॥ पंडिता जिंकी तयांचेनी ॥
कोणी न टिकती सभास्थानी ॥ मुखा गवसणी घालीत ॥५२॥
मोठे मोठे पंडित सगळे ॥ वादविवाद करिता थकले ॥
सकळ सृष्टीते जिंकिले ॥ आपुल्या शास्त्री अय्याने ॥५३॥
श्रुतिस्मृत्युक्त सद्धर्ममार्ग ॥ अधर्म ऐसे दावूनि सवेग ॥
आपुली शास्त्रे सर्वत्र सांग ॥ स्थापन केली दुष्टाने ॥५४॥
आणि चारी वर्ण अठरा याती ॥ यांची मती भ्रष्टावूनि अती ॥
ग्रामदैवते आपुल्या हाती ॥ आपुल्या शास्त्रे स्थापिली ॥५५॥
पूर्व शास्त्रे पडली एकीकडे ॥ जैने स्वशास्त्र केले उघडे ॥
तया अय्याच्या सामर्थ्यापुढे ॥ चकित झाले सर्वही ॥५६॥
आणि आमुचा धर्म नाही उत्तम ॥ जैनधर्म हा बहु सुगम ॥
ऐसे म्हणोनि सर्व जन परम ॥ अंतरी खिन्न जाहले ॥५७॥
मग वेदशास्त्रे पुराणे सोज्वळ ॥ यासि टाकूनि तत्काळ ॥
चारी वर्ण अठरा याति सकळ ॥ चालवू लागले जैनधर्म ॥५८॥
अहो त्या मंडनमिश्रालागून ॥ असे सरस्वती सुप्रसन्न ॥
म्हणोनि त्याच्या जिव्हाग्री बैसोन ॥ बोलिल्या वचना सत्य करी ॥५९॥
आणि सदा होऊनि अंकित ॥ तया अय्याच्या घरी राबत ॥
मद्यपान करूनि सतत ॥ अनाचार वाढवी तो ॥६०॥
नित्य प्रातःकाळी उठोन ॥ मद्याचा एक घट मांडून ॥
तेथे सरस्वतीची पूजा करून ॥ नैवेद्य अर्पी मद्याचा ॥६१॥
ऐसा तो अय्या त्रिकाळ जाणा ॥ सरस्वतीच्या करूनि पूजना ॥
प्रसाद म्हणोनि मद्यपाना ॥ करीतसे यथेष्ट ॥६२॥
नाही आचार ना विचार ॥ कर्मभ्रष्ट पाखंडी थोर ॥
आपुला शास्त्रघर्म साचार ॥ सर्व स्थळी स्थापीतसे ॥६३॥
सर्व जनांसी शिष्य करून ॥ स्वये तयांचा गुरु होऊन ॥
श्रुतिस्मृत्युक्त धर्म संपूर्ण ॥ आचरो नेदी कवणासी ॥६४॥
ऐसा अनर्थ करिता फार ॥ भूमीसी होऊनि अति भार ॥
रात्रंदिवस ती अनिवार ॥ दुःखाश्रु टाकू लागली ॥६५॥
देव ब्राह्मण साधुसंत ॥ दुःखे पोळती अहोरात ॥
काही काळे हे वृत्त समस्त ॥ श्रुत जाहले शंकरासी ॥६६॥
तेव्हा तो शंकर पिनाकपाणी ॥ अत्यंत कोपाविष्ट होऊनि ॥
म्हणे सर्व कर्ममार्ग बुडवुनी ॥ वर्तती की जैनधर्मे ॥६७॥
सकळही भूमंडळावर ॥ जैनधर्माचा झाला की प्रसार ॥
तरी आता मी अवतरोनी शंकर ॥ जैनधर्मा उच्छेदितो ॥६८॥
ऐसे कोपे बोलोनि शिव ॥ जो अनाथनाथ कृपार्णव ॥
पुराणपुरुष महादेव ॥ भाललोचन जगदात्मा ॥६९॥
जो अनंत ब्रह्मांडनायक ॥ भस्मासुरवरदायक ॥
त्रिशूळपाणी मदनांतक ॥ चंद्रशेखर उमापती ॥७०॥
तेणे तत्काळ मेदिनीवर ॥ उत्तरदेशी निर्मळ क्षेत्र ॥
तेथे विप्रकुळामाजी सत्वर ॥ घेतला अवतार नररूपे ॥७१॥
तेव्हा समुद्रवसनेलागुन ॥ परमानंद झाला संपूर्ण ॥
दश दिशांतरे प्रसन्न ॥ देव संपूर्ण हर्षले ॥७२॥
मंद सुगंध शीतळ ॥ वाहू लागला तो अनिळ ॥
वापी कूप नद्यांचे जळ ॥ झाले निर्मळ तत्क्षणी ॥७३॥
ऐसी शुभ चिन्हे अपार ॥ होऊ लागली पृथ्वीवरी ॥
मुनी जाणूनी समाचार ॥ निर्मळ क्षेत्री पातले ॥७४॥
आणि जाऊनिया विप्रसदनी ॥ बाळजातक वर्तवूनी ॥
शंकराचार्य ऐसे तत्क्षणी ॥ नाम ठेविते जाहले ॥७५॥
आता ह्या नामासी काय कारण ॥ तरी शं म्हणजे सुकल्याण ॥
कृञू धातृचा अर्थ करण ॥ आणि आचार्य म्हणजे सद्गुरू ॥७६॥
ऐसा हा तीन शब्दांचा अर्थ ॥ आणि हा सदुपदेश यथार्थ ॥
सर्व लोकांचे कल्याण सतत ॥ करणार असा निश्चये ॥७७॥
अथवा शंकर छेदावया ॥ अवतरला असे म्हणोनिया ॥
शंकराचार्य ऐसे तया ॥ नाम ठेविते जाहले ॥७८॥
असो ऐसा तो कर्पूरगौर ॥ वैदिक मार्ग स्थापावया सत्वर ॥
शंकराचार्य नामे भूवर ॥ निर्मळक्षेत्री अवतरला ॥७९॥
पुढे झाले उपनयन ॥ सकळ विद्या अभ्यासून ॥
अल्प वयांतचि संन्यासग्रहण ॥ करिता झाला मातृआज्ञे ॥८०॥
मग सवे घेऊनि शिष्यमंडळी ॥ तीर्थयात्रार्थ भूमंडळी ॥
फिरता जैनमताची आगळी प्रवृत्ति देखिली सर्वत्र ॥८१॥
देशोदेशींचे निखिलजन ॥ शंकराचार्यांचा करीत अपमान ॥
सकळ जनांचे लागले ध्यान ॥ जैनशास्त्राकडे पा ॥८२॥
असो ऐसे फिरता मेदिनीसी ॥ आचार्य पातले कोल्हापुरासी ॥
मग शिष्यांसहित एके दिवशी ॥ ग्रामात चालिले भिक्षार्थ ॥८३॥
घरोघरी भिक्षा याचित ॥ येऊनि कांसाराच्या आळीत ॥
तयांजवळी भिक्षा मागत ॥ तो हसू लागले जैन ते ॥८४॥
आणि म्हणती भिक्षा कैची येथ ॥ काचरस आहे कढईत ॥
पाहिजे तरी हा समस्त भिक्षेलागी समर्पितो ॥८५॥
तै स्वामी म्हणती कासाराप्रती ॥ तुमची आहे जैनयाती ॥
तरी अन्य भिक्षा न घेऊ निश्चिती ॥ कांचरसचि आम्हां द्या ॥८६॥
ऐसे तयाप्रती सांगुनी ॥ स्वामी म्हणती शिष्यांलागुनी ॥
तुम्ही स्वहस्तांच्या ओंजळी करुनी ॥ कांचरस प्राशिजे ॥८७॥
ऐसे स्वामीचे ऐकूनि वचन ॥ भिवोनी सकळ शिष्यजन ॥
म्हणती वाचलो तरी यासमान ॥ बहुत गुरु संपादू ॥८८॥
हा प्रत्यक्ष तप्त काचरस ॥ स्पर्शता मृत्यु येईल आम्हांस ॥
ज्याचे त्याणेचि घ्यावे विष ॥ आम्हा नलगे सेवा ही ॥८९॥
ऐसे बोलून शिष्यजन ॥ पळू लागले सर्व तेथून ॥
मग स्वामी स्वये ओंजळ करून ॥ म्हणती ओता कांचरस ॥९०॥
अहो पूर्वी समुद्रमंथनकाळी ॥ काळकूटविष ज्वाळामाळी ॥
प्रगटला तया येऊनि जवळी ॥ स्वये प्राशिता झाला जो ॥९१॥
तोचि तो शंकराचार्य भगवान ॥ तयासि काय कांचरस कठिण ॥
कल्पांतीच्या कृशानूलागून ॥ गिळील जाण क्षणार्धे ॥९२॥
असो मग ते दुष्ट कांसार ॥ तो तप्त कांचरस प्रखर ॥
आचार्यांच्या ओंजळीत सत्वर ॥ ओतिते झाले भिक्षेसी ॥९३॥
जया रसाचा बिंदु तत्त्वता ॥ भूमीवर पडला असता ॥
जळोनि जाईल भूमी समस्ता ॥ ऐसा तप्त अत्यंत ॥९४॥
परी तो जगद्गुरु भगवान ॥ अति शीतळ मधुर जीवन ॥
प्यावे तैसे त्या रसा तत्क्षण ॥ प्राशिता झाला साचार ॥९५॥
ऐसे तयाचे पाहूनि साहस ॥ कांसारांचे दचकले मानस ॥
म्हणती हा पै पुराणपुरुष ॥ धर्मस्थापनार्थ अवतरला ॥९६॥
अहो पाहता ज्या रसाप्रती ॥ आमुचे नेत्र गरगरा फिरती ॥
तो रस प्याला स्वये निगुती ॥ धन्य मूर्ती शंकराचार्य ॥९७॥
ऐसे सर्व कांसारी बोलून ॥ घट्ट धरिले स्वामीचे चरण ॥
मग शंकराचार्य तेथून ॥ जैनग्रामासी पातले ॥९८॥
आणि स्वकीय शिष्यमुखेसी ॥ निरोपिले मंडनमिश्रासी ॥
की तुम्ही भेटूनि आम्हांसी ॥ शास्त्र विवाद कीजिये ॥९९॥
वादी समस्त शास्त्रवैभवे ॥ आम्हालागी त्वा जिंकावे ॥
अथवा आम्ही पराभवावे ॥ सद्धर्म शास्त्रे तुम्हांसी ॥१००॥
ऐसा शंकराचार्यांचा निरोप ॥ ऐकूनि तो महागर्वकूप ॥
मंडनमिश्र आगळे अमूप ॥ बोलता झाला अभिमाने ॥१॥
अरे आजपर्यंत बहु पंडित ॥ वादार्थ आले मी मी म्हणत ॥
परि ते म्या जिंकिले समस्त ॥ आमच्या जैनशास्त्रेसी ॥२॥
आता हा येऊनि संन्यासी ॥ सांगोन पाठवितो आम्हांसी ॥
तरी मी आजि जिंकीन यासी ॥ सरस्वतीच्या प्रसादे ॥३॥
ऐसे गर्वे बोले वचन ॥ सरस्वतीचे करूनि ध्यान ॥
तो मंडनमिश्र जगद्गुरुलागुन ॥ जाऊनि भेटला तात्काळ ॥४॥
ते दोघेही तेजस्वी महापुरुष ॥ केवळ जैसे चंद्र चंडांश ॥
दोघांचेही पराक्रम विशेष ॥ समसमान निर्धारे ॥५॥
दोघेही बोलती एकमेकांसी ॥ सभा करावी आजचे दिवशी ॥
वेदशास्त्राची स्वमुखेसी ॥ चर्चा व्हावी सविस्तर ॥६॥
पूर्वपक्ष उत्तरपक्ष करोन ॥ अर्थ विवरावा संपूर्ण ॥
ज्यासी नर्थ न होय पूर्ण ॥ तयाचे शास्त्र मिथ्या पै ॥७॥
आणि जो पराजय पावेल ॥ तद्धर्म विध्वंसूनि सकळ ॥
ग्रंथही तयाचे तात्काळ ॥ बुडवूनिया टाकावे ॥८॥
ऐसे दोघेही प्रतिज्ञा बोलुनी ॥ बैसले मध्ये पडदा लावुनी ॥
सर्व जातींचे लोक तत्क्षणी ॥ सभेलागुनी पातले ॥९॥
तो मंडनमिश्रे पडद्याआंत शंकराचार्यासी नकळत ॥
मद्यघट ठेवूनि तयात ॥ सरस्वती स्थापूनि पूजिली ॥११०॥
तै तया मद्याच्या घटांतूनि ॥ सरस्वती बोले अय्यालागुनी ॥
आता मी शंकराचार्यासि झणी ॥ शास्त्रमते विध्वंसिते ॥११॥
तू माझ्या मागे बैसून ॥ चमत्कार पाहे संपूर्ण ॥
मी तुज आहे सुप्रसन्न ॥ वचन सत्य करीन पाहे ॥१२॥
ऐसिये प्रकारे सुंदर ॥ सरस्वतीचा ऐकूनि वर ॥
तो महापंडित मंडनमिश्र ॥ समाधान पावला ॥१३॥
मग पडद्याआतून ॥ शंकराचार्यासी बोले वचन ॥
कोणता वेद आरंभून ॥ अर्थ करू सांग पा ॥१४॥
तै शंकराचार्य बोलत ॥ चारी वेद करी समाप्त ॥
जे जे मी पुसेन यथार्थ ॥ ते ते मजसी सांगावे ॥१५॥
ठायी ठायी अर्थ पुसेन ॥ त्याचे करावे समाधान ॥
न सांगता पदवीपासून ॥ भ्रष्ट करीन क्षणमात्रे ॥१६॥
मग त्याच आचार्यभाषिता ॥ मान्य करूनि तो तत्त्वता ॥
सरस्वतीसि म्हणे हे माता ॥ बोल आता सत्वरी ॥१७॥
तै श्रीशंकराचार्याप्रती ॥ बोलू लागली सरस्वती ॥
परी शंकराचार्यांच्या चित्ती ॥ जैन बोलतो ऐसेच ॥१८॥
म्हणोनि आचार्य बोलले ॥ अय्या ऋग्वेद आरंभी ये वेळे ॥
तव सरस्वतीने मुख काढिले ॥ घटातूनि बाहेरी ॥१९॥
प्रथम ऋग्वेद ऋचांसहित ॥ सरस्वती चालली बोलत ॥
ठायी ठायी आचार्य पुसत ॥ अर्थकूटे तेधवा ॥१२०॥
परी ज्याच्या मुखापासून ॥ चार वेद झाले उत्पन्न ॥
त्या ब्रह्मयाचे ते कन्यारत्न ॥ न अडखळे कोठेची ॥२१॥
शंकराचार्य जे जे पुसत ॥ त्याचे तत्क्षणी ती उत्तर देत ॥
असो ऐसा ऋग्वेद समस्त ॥ समाप्त जाणा जाहला ॥२२॥
परी सरस्वती म्हणते वेद ॥ हा आचार्यी नेणोनि भेद ॥
आता बोले रे यजुर्वेद ॥ ऐसे अय्यासी सांगितले ॥२३॥
ते स्वामींचे ऐकूनि भाषित ॥ सरस्वती पडद्याआत ॥
यजुर्वेदालागी त्वरित ॥ आरंभिती जाहली ॥२४॥
अस्खलित शब्द उमटती ॥ शंकराचार्य अर्थ पुसती ॥
परी कुशलत्वे ती सरस्वती ॥ करी समाधान तत्काळ ॥२५॥
आचार्यांचा न चाले उपाव ॥ कोठेच न होय पाडाव ॥
मग अंतरी एक उपाय ॥ ऐसा त्यांनी योजिला ॥२६॥
पूर्वी ऋग्वेद जाहला ॥ आता यजुर्वेद असे चालला ॥
तरी यासी ऋग्वेदातील भला ॥ पुनरपी प्रश्न कीजिये ॥२७॥
ऐसा करूनिया निश्चय ॥ अय्यासी बोलती आचार्य अरे तू सांप्रत निःसंशय ॥
यजुर्वेद बोलतोसी ॥२८॥
परी ऋग्वेदामाजी देख ॥ शंका राहिली असे एक ॥
तरी ती ऋचा बोलूनि सम्यक ॥ अर्थ सांगे पुनरपि ॥२९॥
ऐशा स्वामीच्या प्रश्नाला ॥ ऐकून स्तब्धली ब्रह्मबाळा ॥
पूर्वी ऋग्वेद सर्व म्हणितला ॥ परी तिसी त्याचा आठव नसे ॥१३०॥
अहो सरस्वतीचा ऐसा मार्ग ॥ की वेद शास्त्र पुराणे सांग ॥
आरंभापासोनि स्पष्ट सवेग ॥ संपूर्णहि म्हणे पा ॥३१॥
परी पुढे पुढे म्हणत असता ॥ मध्येच पुशिले पूर्वोक्त अर्था ॥
तरी तियेसी पूर्वोक्त सर्वथा ॥ स्मरत नसे काहीच ॥३२॥
म्हणोनि अंतरी गडबडोन ॥ स्तब्ध होतसे तत्क्षण ॥
हे तियेचे वर्म कठीण ॥ ठाउके नसे कोणासी ॥३३॥
परी शंकराचार्य चतुर ॥ अंतरी करिती विचार ॥
ऐसे वेद सार्थ साचार ॥ ब्रह्मांडी कोण बोलणार ॥३४॥
ब्रह्मा आणि सरस्वती ॥ ही मात्र बोलतील निश्चिती ॥
या दोघांवाचूनि जगती ॥ नसे कोणी समर्थ ॥३५॥
ह्या अय्याच्या बापाचेने ॥ ऐसे नोहे वेद बोलणे ॥
मग ह्या क्षुल्लक पामराचेने ॥ कोठोनिया बोलवेल ॥३६॥
तरी येथे काही तरी ॥ कपट आहे निर्धारी ॥
ऐसे जाणोनिया अंतरी ॥ अय्यालागी बोलत ॥३७॥
अरे आता उगा राहिलासी ॥ मग प्रश्नासी का नोत्तरिसी ॥
तो तो अय्या गडबडोनि मानसी ॥ म्हणे अनर्थ ओढवला ॥३८॥
दोन चार वेळा स्वामींनी ॥ प्रश्निले असे अय्यालागुनी ॥
परी तो अत्यंत भय पावोनी ॥ काहीच वाणी बोलेना ॥३९॥
मग शंकराचार्य उठोन ॥ पाहाती पडदा उघडोन ॥
तो तेथे मद्यघटांतून ॥ मुख बाहेर आले असे ॥१४०॥
ते पाहता ही सरस्वती होय ॥ ऐसा अंतरी करूनि निश्चय ॥
जगद्गुरु शंकराचार्य ॥ कोपे संतप्त जाहले ॥४१॥
मग सकळ पडदे फाडून ॥ शिरी घातला दंड दारुण ॥
तेथे तो मद्यघट फुटोन ॥ चूर्ण तत्क्षणी जाहला ॥४२॥
आणि म्हणती हे दुराचारिणी ॥ जैनालागी प्रसन्न होउनी ॥
वेदशास्त्रचर्चा रात्रंदिनी ॥ चांडाळिणी करितेस ॥४३॥
तुझे न पहावे जारिणी मुख ॥ ज्याच्या पोटी जन्मलीस देख ॥
त्या ब्रह्मयासीच तू निःशंक ॥ अंगभोग देसी निर्लज्जे ॥४४॥
ऐसी तू महापापिणी ॥ ह्या जैनासी वश होऊनी ॥
जैनशास्त्र स्थापावयालागुनी ॥ सर्वदा रत झालीस ॥४५॥
ह्या दुष्ट पाखांड मतासी ॥ आश्रय देऊनि अहर्निशी ॥
अठरा याती चार वर्णासी ॥ एकंकार केलास ॥४६॥
जैनी झाले लोक समग्र ॥ हा तूचि केलासी वर्णसंकर ॥
वेदशास्त्रे पुराणे परिकर ॥ एकीकडे राहिली ॥४७॥
या जैनाची शास्त्रे संपूर्ण ॥ तुवा त्यांचा धरोनि अभिमान जैनमत प्रगटवून ॥
लोका पाखंडी घातलेस ॥४८॥
तुझ्या आश्रये ह्या दुष्टे स्वमते ॥ पृथ्वीवरील ग्रामदैवते ॥
स्थापूनिया स्वकीय हस्ते ॥ भ्रष्ट केली सर्वही ॥४९॥
ऐसा तुझ्यायोगे सगळा अत्यनर्थ ओढवला ॥
तो म्या कैलासी ऐकिला ॥ म्हणोनि घेतला अवतार ॥१५०॥
तू अनाचार केलासि अत्यंत ॥ तरी सदा राहे नीच मुखात ॥
अत्यंजादिकांच्या गृही सतत ॥ वास होवो मम शापे ॥५१॥
ऐसे रीती सरस्वतीप्रती ॥ शंकरस्वामी शाप देती ॥
मग ती कोपोनी सरस्वती ॥ स्वामीप्रती बोलत ॥५२॥
तू तो धर्म स्थापावयासी ॥ साक्षात् शंकर अवतरलासी ॥
तरी तुजा देह कीटकदेशी ॥ पडेल जाण मद्वचने ॥५३॥
ऐसे स्वामीस शापून ॥ सरस्वती गुप्त झाली तत्क्षण ॥
मग स्वामीचे धरूनि चरण ॥ मंडनमिश्र लोळत ॥५४॥
परी शंकराचार्यी तत्क्षणी ॥ जैनशास्त्रांच्या मोटा बांधुनि ॥
अति अगाध समुद्रजीवनी ॥ नेऊनिया बुडविल्या ॥५५॥
त्यांतूनि एक अमरकोश ॥ सर्वोपयोगी असे विशेष ॥
म्हणोनि त्या मात्र ग्रंथास ॥ शंकराचार्यी रक्षिले ॥५६॥
असो ऐसे जैनशास्त्रांसी ॥ विध्वंसूनिया क्षणार्धेसी ॥
मग जवळ पाचारूनि जनांसी ॥ स्वामी तयासी बोलत ॥५७॥
अहो ही ग्रामदैवते समस्त ॥ आहेत खरी जैनस्थापित ॥
परी त्याते तुम्ही सतत ॥ भजत जावे स्वधर्मे ॥५८॥
जैने स्थापिली म्हणोनी ॥ संशय काही न धरावा मनी ॥
आपुला धर्म आपणालागुनी ॥ देवापाशी काय असे ॥५९॥
ऐसे स्वामी सकळ लोका ॥ सांगती तेव्हा अय्या देखा ॥
स्वामीचरणी स्वकीय मस्तका ॥ ठेवूनिया विनवीत ॥१६०॥
म्हणे स्वामी जैनमत संपूर्ण ॥ तुम्ही टाकिले उच्छेदून ॥
परी कृपे जनाचे अभिधान ॥ किंचित् तरी रक्षावे ॥६१॥
ऐसी ऐकता दीनवाणी ॥ कृपा उपजोनि स्वामीच्या मनी ॥
ग्रामदेवतांच्या सन्निधानी ॥ जैनाचा धोंडा स्थापिला ॥६२॥
जेथे जेथे ग्रामदैवत ॥ तेथे जैनांचा धोंडा वसत ॥
ग्रामदेवतासंगे त्याप्रत ॥ प्रतिदिनी पूजिती ॥६३॥
असो मग स्वामी तेजोरशी ॥ आज्ञापिती सकळ जनांसी ॥
की आपुल्या जातिधर्मेसी ॥ पूर्वीप्रमाणे वर्तावे ॥६४॥
जरी अधर्मे वर्ताल कोणी ॥ तरी दंडीन ऐसे बोलुनि ॥
वेदशास्त्र पुराणे तत्क्षणी ॥ प्रगट केली साचार ॥६५॥
मग सकळही ब्राह्मण ॥ करू लागले वेदशास्त्राध्ययन ॥
आणि अन्य जनही संपूर्ण ॥ वर्तू लागले स्वधर्मे ॥६६॥
ऐसे शंकराचार्ये दयाळे ॥ आपुल्या उत्तम बुद्धिबळे ॥
जैनांचे पाखंडमत आगळे ॥ विध्वंसिले सर्वही ॥६७॥
श्रुतिस्मृत्युक्त धर्म परिकर ॥ सर्वत्र स्थापिला पृथ्वीवर ॥
तेवीच अद्वैताचा साचार ॥ मार्ग सर्वांसी दाविला ॥६८॥
एवं महाराज शंकर ॥ भक्तवत्सल कर्पूरगौर ॥
अवतरोनिया भूमीवर ॥ भूभार हरिता जाहला ॥६९॥
अहो शंकराची लीला अगाध ॥ जो भक्तवत्सल स्वानंदकंद ॥
सेवका तारूनिया विशद ॥ निजपदासी नेतसे ॥१७०॥
काय वर्णावे त्याचे चरित ॥ जे दीन अनाथ सद्भक्त ॥
शिव पंचाक्षरी षडाक्षरी जपत ॥ तया तारीत प्रसादे ॥७१॥
दाशार्हराव आणि कलावती ॥ बहुला विदुर पापमती ॥
तेही शिवपंचाक्षरे निगुती ॥ अक्षय गती पावले ॥७२॥
शबर केवळ निषाद ॥ शिवकृपे तरला हे प्रसिद्ध ॥
भस्म झालेली तद्भार्या शुद्ध ॥ पुनरपि देहे प्रगटली ॥७३॥
श्रीशिवयोगिने ॥ सुमति भद्रायू कारणे ॥
शिवकवचाच्या उपदेशाने ॥ पावन केली साचार ॥७४॥
मैत्रेयीच्या उपदेशेकरूनी ॥ शिवव्रत आचरता सीमंतिनी ॥
यमुनेत पति बुडाला असोनी आला वाचोनी शिवकृपे ॥७५॥
पराशर ऋषीने आपण ॥ रुद्राभिषेकेकरून ॥
राजपुत्राचा मृत्यु टाळून ॥ तयासि राज्यी स्थापिले ॥७६॥
ऐसे शिवकवचरुद्र ॥ षडाक्षरी पंचाक्षरी इत्यादि मंत्र ॥
सर्वोद्धारक आहेत पवित्र ॥ परी अभक्ता काय ते ॥७७॥
जरी गर्गमुनिसारिखे सद्गुरु ॥ दाशार्हरायापरी शिष्य थोरू ॥
भाविक असतील तरी उद्धारू ॥ होईल जाण निश्चये ॥७८॥
जरी भद्रायूसमान शिष्यजन ॥ शिवयोगियापरी गुरु सुजाण ॥ त
री प्रत्यक्ष शिव प्रगटोन ॥ नेईल शिष्या कैलासा ॥७९॥
कलियुगामाजी गुरु महंत ॥ एक अडक्यासि तीन मिळत ॥
परी सद्गुरुसम अत्यद्भुत ॥ सामर्थ्य तेथे कैचे पा ॥१८०॥
द्रव्याची इच्छा धरूनि मनी ॥ केवळ शिष्यजनांसि भोंदुनी ॥
मंत्रतंत्र फुंकोनी कानी ॥ व्यर्थ साधना लाविती ॥८१॥
शिष्यही अभाविक दुर्जन ॥ गुरूचे पाहाती सदा न्यून ॥
म्हणोनि दोघा नरक दारुण ॥ प्राप्त होय शेवटी ॥८२॥
आतांचे गुरुशिष्य सकळिक ॥ केवळ द्रव्याचे गिराइक ॥
दाशार्हादिकांपरी तो एक ॥ शिष्य न दिसे कलियुगी ॥८३॥
सद्गुरु तो शिष्यांच्या धना ॥ नरकासम मानिती जाणा ॥
सच्छिष्यहि तनुमनधना ॥ अर्पितात गुरुपायी ॥८४॥
म्हणोनि तरले ते दाशार्हादिक ॥ नातरी तेच मंत्र सकळिक ॥
परी हे आतांचि जन मूर्ख ॥ द्रव्यलोभे भुलले पै ॥८५॥
अहो कृतयुगामाजी पाहता ॥ अस्थिगत प्राण होता ॥
जेव्हा अस्थी पडती सर्वथा ॥ तेव्हा प्राण जातसे ॥८६॥
म्हणोनि तोपर्यंत साधन ॥ करित बैसती अरण्यी जाऊन ॥
त्रेतायुगी ते चर्मगत प्राण ॥ चर्म झडता मृत्यु होय ॥८७॥
द्वापारी प्राण नाडीगत ॥ नाडी सुकती तो वाचत ॥
ऐसे पूर्वी आयुष्य बहुत ॥ होते सकळ मानवा ॥८८॥
आणि लक्ष अयुत सहस्त्र वर्षे ॥ ऐसी तेव्हा होती आयुष्ये ॥
म्हणोनि सकळ बहुत वर्षै ॥ अनुष्ठाने आचरत ॥८९॥
आणि ऐसे तप करित ॥ की जेणे अंगी वारुळ वाढत ॥
मग प्रसन्न होऊनि भगवंत ॥ आपुल्या नेत पदासी ॥१९०॥
आता तो अन्नमय प्राण ॥ अन्नाविण सत्वर मरण ॥
आणि आयुष्य तेहि अपूर्ण ॥ नोहे साधन काहीच ॥९१॥
देहाचा नाही भरवसा ॥ कोण दिवस येईल कैसा ॥
म्हणोनि साक्षाज्जगदीशा ॥ अंतरी दया उद्भवली ॥९२॥
आणि औटघटिकात पूर्ण ॥ परमेश्वरप्राप्ती होऊन ॥
मोक्षासि जावे उद्धरोन ॥ ऐसा मार्ग काढिला ॥९३॥
तो मार्ग म्हणाल कवण ॥ तरी सद्गुरुसी जावे शरण ॥
यावीण मोक्षलाभालागून ॥ इतर साधन नसेचि ॥९४॥
आता सद्गुरु तो कैसा असावा ॥ सदा आनंद तन्मनी वसावा ॥
वामदेव गर्ग शुक किंवा ॥ पराशरापरी साचा ॥९५॥
शिष्यही असावे भाविक ॥ गुरूच मानावा ईश्वर एक ॥
ऐसे घडता हे सकळिक ॥ जन तरतील कलियुगी ॥९६॥
श्रीधर म्हणे श्रोतयासी ॥ ज्या मंत्री तरले महाऋषी ॥
तेचि हे मंत्र तुम्हांसी ॥ प्रकाशित केले पा ॥९७॥
ज्या मंत्रे भद्रायु तरला ॥ जेणे दाशार्हराव उद्धरला ॥
आणि जो मंत्र सुमति राणीला ॥ शिवयोगिये दिधला असे ॥९८॥
ज्या मंत्रे बहुला उद्धरली ॥ विदुर पावला शिवपदकमळी ॥
आणि भ्रतारासहित तरली ॥ सीमंतिनी ज्या मंत्रे ॥९९॥
तेचि षडाक्षर पंचाक्षरी रुद्र ॥ मृत्युंजय शिवकवच पवित्र ॥
इत्यादि सकळहि मंत्र ॥ या ग्रंथात कथियेले ॥२००॥
परी श्रोते तुम्ही म्हणाल जरी ॥ तेचि मंत्र असता निर्धारी ॥
तिही सांप्रत पूर्वीच्या परी ॥ का न उद्धरती जन हे ॥१॥
तरि जपकर्त्याचे मन ॥ शुद्ध असेल तरी तत्क्षण ॥
पूर्वीप्रमाणे तयासि गुण ॥ येईल जाण निश्चये ॥२॥
यालागी विशुद्ध भावेसी ॥ जपावे या शिवमंत्रासी ॥
आणि सर्वांनीही अहर्निशी ॥ शिवलीलामृतासी ऐकिजे ॥३॥
आपुल्या प्रपंचालागुनी ॥ सावध जैसे अहर्निशी ॥
तैसे जरी शिवस्मरणी ॥ तरी मग उणे कायसे ॥४॥
कलियुगींच्या जनांकारणे ॥ शंकराचार्य ह्या अभिधाने ॥
अवतार घेऊनिया शिवाने ॥ जैनमत बुडविले ॥५॥
ऐसा सद्धर्मप्रतिपालक ॥ जो शंभु अर्पर्णानायक ॥
तयाचे स्मरण करिता सकळिक ॥ भवभय निरसे पै ॥६॥
आपुल्या कार्यात रात्रंदिन ॥ गुंतले असती जे का जन ॥
ते अभागी आयुष्य सरोन ॥ पावती निधन अकस्मात ॥७॥
जे कित्येक प्रपंची गुंतले ॥ शिवध्यान करू विसरले ॥
जन्मासि आले तैसेचि गेले ॥ ते जन्मले मेले सारखेच ॥८॥
जे जन्मोनि काही करीत नाही ॥ ते शेवटी जावोनि यमाचे गेही ॥
तेथे जन्मोनि नरकडोही ॥ अनेक भोग भोगित ॥९॥
आणि पुनरपि नाना योनीत ॥ जन्मोनि अनंत दुःखे भोगित ॥
एवं संसृतीच्या आवर्तांत ॥ बुचकळत सर्वदा ॥२१०॥
म्हणोनि सांगतो सर्वालागुन ॥ शिवचरणी भाव धरोन ॥
करिता शिवलीलामृतपान ॥ जन्ममरण खंडेल ॥११॥
शिवस्मरणकर्त्या जनांसी ॥ शिव नेतो मोक्षपदासी ॥
ब्राह्मणादि सर्व जातींसी ॥ शिवस्मरण तारक ॥१२॥
परी ब्राह्मण आपुल्या कर्मात ॥ बैसती बहुत ग्रंथ घोकित ॥
आणि प्रपंची होऊनि रत ॥ शिवस्मरण विसरले ॥१३॥
वैश्य ते आपुल्या व्यवहारेसी ॥ द्रव्याची दुणाई इच्छूनि मानसी ॥
तागडी धरित अहर्निशी ॥ शिवस्मरण मग कैचे ॥१४॥
आणि क्षत्रिय ते संपूर्ण ॥ नाना शस्त्रे सांभाळून ॥
सदा युद्ध इच्छिती म्हणोन ॥ शिवस्मरण विसरले ॥१५॥
कुणब्यासी नाहि घरदार ॥ नित्य नूतन संसार ॥
भूमिसेवा करिती निरंतर ॥ मग शिवस्मरण कैचे तया ॥१६॥
सोनार सुतार कासार ॥ करिती आपुले व्यवहार ॥
प्रपंची गुंतले निरंतर ॥ मग शिवस्मरण कोठूनी ॥१७॥
ऐशा सकळही याती ॥ आपापुल्या व्यवहारी गुंतती ॥
जन्ममरणाच्या आवृत्ती ॥ न सुटती साचार ॥१८॥
पुनः पुनः जन्ममरणे ॥ चौर्यांशी लक्ष योनी भोगणे ॥
परी तयांच्या परिहाराकारणे ॥ शिवनाममृत यथार्थ ॥१९॥
यालागी शिवलीलामृत ग्रंथ ॥ पापी जनोद्धारक निश्चित ॥
याते जे श्रवण पठण करित ॥ ते जन होत शिवरूप ॥२२०॥
एक मंडळामाझारी ॥ म्हणजे बेचाळीस दिनाभीतरी ॥
सदाशिवमूर्ती ध्याऊनि अंतरी ॥ सात आवर्तने करिती जे ॥२१॥
तया श्रीगौरीरमण ॥ प्रत्यक्ष देऊनिया दर्शन ॥
सकळ कामना करितो पूर्ण ॥ ऐसा महिमा ग्रंथाचा ॥२२॥
श्रावणमासी सोमवारी ॥ एक एक आवर्तन जो करी ॥
श्रीशंकर तयाचे घरी ॥ वास करितो सर्वदा ॥२३॥
श्रीशंकर झालिया प्रसन्न ॥ जगी तयासी काय न्यून ॥
जैसी कामधेनु मिळता संपूर्ण ॥ मनोरथ पूर्ण होतात ॥२४॥
जरी पाहिजे शंभूची कृपा ॥ तरी हा आहे मार्ग सोपा ॥
करीत पंचाक्षरादि मंत्र जपा ॥ शिवलीलामृत वाचावे ॥२५॥
शनिप्रदोषी शिवरात्रीदिनी ॥ तीन आवर्तने करिता तत्क्षणी ॥
सर्व बंधमुक्त होऊनी ॥ इच्छिला पदार्थ लाधतो ॥२६॥
आता शकेल श्रोत्यांचे मन ॥ श्रीशिवमंत्राच्या जपेकरून ॥
जैसी दाशार्हाच्या अंगातून ॥ पापे निघाली काकरूपे ॥२७॥
तेवी पंचाक्षरी मंत्राचा जप ॥ आम्ही करीत असता अमूप ॥
काकरूपे आमुचे पाप ॥ गेले का न दिसे पै ॥२८॥
तरी श्रोतेजन हो ऐका ऐसी अंतरी न धरा शंका ॥
स्कंदपुराणी व्याजे का ॥ लिहिले तेचि हे कथिलेसे ॥२९॥
यालागी हे असत्य म्हणता ॥ जिव्हेसी कीटक पडतील तत्त्वता ॥
दाशार्हापरी भावे वर्तता ॥ पापे भस्म होतील ॥२३०॥
चवदा अध्यायाभीतरी जे ॥ मंत्र कथिले ऋषीश्वरी ॥
तिही निष्पाप होऊनि सत्वरी ॥ बहुत जन उद्धरिले ॥३१॥
शिवकवचे भद्रायुबाळ ॥ शिवमंत्रे शारदा निर्मळ ॥
राजपुत्राचा आलेला काळ ॥ रुद्रावर्तने परतला ॥३२॥
शबरस्त्री भस्म झाली ॥ परी ती नैवेद्यार्पणाच्या वेळी ॥
अन्नपात्र घेऊनि पतीजवळी ॥ उभी राहिली पूर्ववत ॥३३॥
बहुला ती केवळ पातकी ॥ पश्चात्तापे गेली स्वर्गलोकी ॥
विदुर भ्रतार होता नरकी ॥ तोही तेथे आणविला ॥३४॥
वामदेवे ब्रह्मराक्षसास ॥ गौतमे कल्माषपादरायास ॥
श्रीशिवे श्रियाळ चांगुणेस ॥ आणि चिलयास उद्धरिले ॥३५॥
दाशार्हराव आणि कलावती ॥ शिवमंत्रे पावली मुक्ती ॥
व्याध तरला अरण्यपंथी ॥ कीर्तनश्रवणमात्रेच ॥३६॥
गोरक्ष बाळ अज्ञान ॥ तोहि तरला शिवमंत्रेकरून ॥
मंत्रांत मंत्र श्रेष्ठ हे दोन ॥ पंचाक्षरी आणि षडाक्षरी ॥३७॥
शिवकवच महामंत्रासहित ॥ मृत्युंजयभस्ममंत्र विख्यात ॥
रुद्रावर्तन चिताभस्मपूत ॥ आणि शिवदर्शन उत्तम ॥३८॥
ह्यांची माहात्म्ये संपुर्ण ॥ चवदा अध्यायात वर्णून ॥
ह्या पंधराव्या अध्यायी आख्यान ॥ जगद्गुरूचे कथियेले ॥३९॥
स्कंदाप्रति शंकर सांगत ॥ जे ह्या मंत्रासि मुखे बोलत ॥
तया मी प्रत्यक्ष उमानाथ ॥ दर्शन देतो प्रीतीने ॥२४०॥
जो शिवलीलेसी पठण करी ॥ तयासि प्रसन्न गिरिकुमारी ॥
आणि मीहि तयासी अहोरात्री ॥ न विसंबे निश्चये ॥४१॥
ऐसे श्रीगिरिजानाथ ॥ कथिते जाहले स्कंदाप्रत ॥
म्हणोनि मीहि तैसेचि येथ ॥ वर्णियेले असे पा ॥४२॥
मी आपुल्या पदरींचे काही ॥ उगाच वर्णन केले नाही श्रोतेजनी ह्रदयाठायी ॥
विकल्प काही न धरावा ॥४३॥
शिवलीलेचे चवदा अध्याय ॥ हा पंधरावा कोठील काय ॥
ऐसा मनी विकल्प होय ॥ तरी सांगतो ऐकिजे ॥४४॥
ज्या शिवे भक्त तारिले अपार ॥ आणि ज्याचा शिवलीलामृत ग्रंथ पवित्र ॥
त्याणेच ह्या कलियुगी अवतार ॥ धर्मस्थापनार्थ घेतला ॥४५॥
शिवमहिमा अगाध ॥ सकळहि कीजे प्रसिद्ध ॥
म्हणोनि पंधरावा अध्याय शुद्ध ॥ शिवाज्ञेने वर्णिला ॥४६॥
पूर्वयुगी जी लीला वर्तली ॥ ती चवदा अध्यायी वर्णिली ॥
कलियुगी श्रीचंद्रमौळी ॥ शंकराचार्य अवतरले ॥४७॥
तेचि सविस्तर कथन ॥ या पंधराव्यात केले पूर्ण ॥
श्रोती श्रवणार्थ रात्रंदिन ॥ सादर असावे साचार ॥४८॥
हे पंधरा अध्याय संपूर्ण ॥ नित्य करावे श्रवण पठण ॥
अथवा सात पारायणे ॥ अत्यादरे करावी ॥४९॥
मद्य मांस भक्षून ॥ न करावे ग्रंथपठण ॥
की स्नान केल्यावाचून ॥ पारायण न करावे ॥२५०॥
रजस्वलेच्या श्रवणी ॥ न पडावा हा मंत्रशिरोमणी ॥
की अभक्ष्य भक्षण भक्षूनी ॥ शिवो नये या ग्रंथा ॥५१॥
आणि जो दुष्ट दुर्जन ॥ अविश्वासू निंदक महान ॥
तयाच्या श्रवणी जाण ॥ न घालावा सर्वथा ॥५२॥
रजस्वला स्त्रियांसमान ॥ दुर्जन निंदकांचे मन ॥
केवळ अशुद्ध असते म्हणोन ॥ ग्रंथश्रवणा योग्य नव्हे ॥५३॥
ह्या ग्रंथाच्या पठणेकरून ॥ इच्छिले सर्व प्राप्त होऊन ॥
गडांतरे रोग मृत्यु पाप ऋण ॥ दारिद्र संकटे निरसती ॥५४॥
अष्ट कुष्ठादि रोग निरसती ॥ श्रृंखळादि बंधने तुटती ॥
आयुष्यवर्धन धन संतती ॥ अखंडित होय पा ॥५५॥
आणि तुष्टि पुष्टि सायुज्यसदन ॥ पठणमात्रे लाधते पूर्ण ॥
याच्या नित्य पारायणासमान ॥ पुण्य नाही दुसरे ॥५६॥
पंधरा अध्याय ग्रंथ सकळ ॥ जरी नित्य नेमे न वाचवेल ॥
तरी बेचाळीस ओव्या सोज्वळ ॥ भक्तिभावे वाचाव्या ॥५७॥
नित्य प्रभाती स्नान करून ॥ बेचाळीस ओव्या वाचिता पूर्ण ॥
सर्व शिवलीलामृत पठण ॥ केल्याचे पुण्य होईल ॥५८॥
शिवलीलामृत ग्रंथ विशेष ॥ पंधरा अध्याय बहु सुरस ॥
त्यांतील निवडोनि सारांश ॥ बेचाळीस ओव्या काढिल्या ॥५९॥
आता बेचाळीस ओव्या कोणत्या ॥ तरी सांगतो ऐकाव्या त्या ॥
श्रवणमात्रे सकळ श्रोत्या ॥ स्वर्गप्राप्ती निश्चये ॥२६०॥
(नित्यपाठाच्या बेचाळीस ओव्या ॥ ॐ नमोजी शिवा अपरिमिता ॥
आदि अनादि मायातीता ॥ पूर्ण ब्रह्मानंदा शाश्वता ॥ हेरंबताता जगद्गुरु ॥६१॥
ज्योतिर्मयस्वरूपा पुराणपुरुषा ॥ अनादिसिद्धा आनंदवनविलासा ॥
मायाचक्रचाळका अविनाशा ॥ अनंतवेषा जगत्पते ॥६२॥
जयजय विरूपाक्षा पंचवदना ॥ कर्माध्यक्षा शुद्ध चैतन्या ॥
मनोजदमना मनमोहना ॥ कर्ममोचका विश्वंभरा ॥६३॥
जेथे सर्वदा शिवस्मरण ॥ तेथे भुक्ति मुक्ति आनंद कल्याण ॥
नाना संकटे विघ्ने दारुण ॥ न बाधिती कालत्रयी ॥६४॥
संकेते अथवा हास्येकरून ॥ भलत्या मिषे घडो शिवस्मरण ॥
न कळता परिस लोहालागुन ॥ झगडता सुवर्ण करीतसे ॥६५॥
न कळत प्राशिता अमृत ॥ अमर काया होय यथार्थ ॥
औषध नेणता भक्षिता ॥ परी रोग हरे तत्काळ ॥६६॥
जय जय मंगलधामा ॥ निजजनतारक आत्मारामा ॥
चराचरफलांकित कल्पद्रुमा ॥ नामा अनामा अतीता ॥६७॥
हिमाचलसुतामनरंजना ॥ स्कंदजनका शफरीध्वजादहना ॥
ब्रह्मानंदा भाललोचना ॥ भवभंजना महेश्वरा ॥६८॥
हे शिवा वामदेवा अघोरा तत्पुरुषा ईशाना ईश्वरा ॥
अर्धनारीनटेश्वरा ॥ गिरुजारंगा गिरीशा ॥६९॥
धराधरेंद्रमानससरोवरी ॥ तू शुद्ध मराळ क्रीडसी निर्धारी ॥
तव अपार गुणासी परोपरी ॥ सर्वदा वर्णिती आम्नाय ॥२७०॥
नकळे तुझे आदिमध्यावसान ॥ आपणचि सर्व कर्ता कारण ॥
कोठे प्रगटशी याचे अनुमान ॥ ठायी न पडे ब्रह्मादिका ॥७१॥
जाणोनि भक्तांचे मानस ॥ तेथेंचि प्रगटशी जगन्निवास ॥
सर्वकाळ भक्तकार्यास स्वांगे उडी घालिसी ॥७२॥
सदाशिव ही अक्षरे चारी ॥ सदा उच्चारी ज्याची वैखरी ॥
तो परमपावन संसारी ॥ होऊनि तारी इतरांते ॥७३॥
बहुत शास्त्रवक्ते नर ॥ प्रायश्चित्तांचे करिता विचार ॥
परी शिवनाम एक पवित्र ॥ सर्व प्रायश्चिता आगळे ॥७४॥
नामाचा महिमा अद्भुत ॥ त्यावरी प्रदोषव्रत आचरत ॥
त्यांसी सर्व सिद्धि प्राप्त होत ॥ सत्य सत्य त्रिवाचा ॥७५॥
जयजयाजी पंचवदना ॥ महा पापद्रुमनिकृंतना ॥
मदमत्सरकाननदहना ॥ निरंजना भवहारका ॥७६॥
हिमाद्रिजामाता गंगाधरा ॥ सुहास्यवदना कर्पूरगौरा ॥
पद्मनाभमनरंजना त्रिनेत्रा ॥ त्रिदोषशमना त्रिभुवनेशा ॥७७॥
नीलग्रीवा अहिभूषणा ॥ नंदिवाहना अंधकमर्दना ॥
दक्षप्रजापति मखभंजना ॥ दानवदमना दयानिधे ॥७८॥
जय जय किशोर चंद्रशेखरा ॥ उर्वीधरेंद्रनंदिनीवरा ॥
त्रिपुरमर्दना कैलासविहारा ॥ तुझ्या लीला विचित्र ॥७९॥
कोटि भानुतेजा अपरिमिता ॥ विश्वव्यापका विश्वनाथा ॥
समाधिप्रिया भुतादिनाथा ॥ मूर्तामूर्ता त्रयीमूर्तै ॥२८०॥
परमानंदा परमपवित्रा ॥ परात्परा पंचदशनेत्रा ॥
पशुपते पयःफेनगात्रा ॥ परममंगला परब्रह्मा ॥८१॥
जय जय श्रीब्रह्मानंदमूर्ती ॥ तू वेदवंद्य भोळा चक्रवर्ती ॥
शिवयोगीरूपे भद्रायूप्रती ॥ अगाध नीती कथिलीस ॥८२॥
जय जय भस्मोध्दूलितांगा ॥ योगिध्येया भक्तभवभंगा ॥
सकळजनरआराध्यलिंगा ॥ नेई वेगी तुजपाशी ॥८३॥
जेथे नाही शिवाचे नाम ॥ तो धिक् ग्राम धिक् आश्रम ॥
धिक् ग्रहपुर उत्तम ॥ आणि दानधर्मा धिक्कार ॥८४॥
जेथे शिवनामाचा उच्चार ॥ तेथे कैचा जन्ममृत्युसंसार ॥
ज्यांसी शिव शिव छंद निरंतर ॥ त्यांही जिंकिले कळिकाळा ॥५॥
जयाची शिवनामी भक्ती ॥ तयाची सर्व पापे जळती ॥
आणि चुके पुनरावृत्ती ॥ तो केवळ शिवरूप ॥८६॥
जैसे प्राणियांचे चित्त ॥ विषयी गुंते अहोरात ॥
तैसे शिवनामी जरी लागत ॥ तरी मग बंधन कैचे ॥८७॥
कामगजविदारकपंचानना ॥ क्रोधजलदविध्वंसप्रभंजना ॥
लोभांधकार चंडकिरणा ॥ धर्मवर्धना दशभुजा ॥८८॥
मत्सरविपिनकृशाना ॥ दंभनगभंदका सहस्त्रनयना ॥
लोभमहासागरशोषणा ॥ अगस्त्य महामुनिवर्या ॥८९॥
आनंदकैलासविहारा ॥ निगमागमवंद्या दीनोद्धारा ॥
रुंडमालांकितशरीरा ॥ ब्रह्मानंदा दयानिधे ॥२९०॥
धन्य धन्य तेचि जन ॥ जे शिवभजनी परायण ॥
सदा शिवलीलामृत पठण ॥ किंवा श्रवण करिती पै ॥९१॥
सूत सांगे शौनकांप्रति ॥ जे भस्म रुद्राक्ष धारण करिती ॥
त्यांच्या पुण्यासी नाही गणती ॥ त्रिजगती धन्य ते ॥९२॥
जे करिती रुद्राक्ष धारण ॥ त्यांसी वंदिती शक्रद्रुहिण ॥
केवळ तयांचे घेता दर्शन ॥ तरती जन तत्काळ ॥९३॥
ब्राह्मणादि चार वर्ण ॥ ब्रह्मचर्यादि आश्रमी संपूर्ण ॥
स्त्री बाल वृद्ध आणि तरुण ॥ याही शिवकीर्तन करावे ॥९४॥
शिवकीर्तन नावडे अणुमात्र ॥ तो अंत्यजाहूनि अपवित्र ॥
लेइले नाना वस्त्रालंकार ॥ तरी ते केवळ प्रेतचि ॥९५॥
जरी भक्षिती मिष्टान्न ॥ तरी ते केवळ पशूसमान ॥
मयूरांगीचे व्यर्थ नयन ॥ तैसे नेत्र तयांचे ॥९६॥
शिव शिव म्हणता वाचे ॥ मूळ न राहे पापाचे ॥
ऐसे माहात्म्य शंकराचे ॥ निगमागम वर्णिती ॥९७॥
जो जगदात्मा सदाशिव ॥ ज्यासि वंदिती कमलोद्भव ॥
गजास्य इंद्र माधव ॥ आणि नारदादि योगींद्र ॥९८॥
जो जगद्गुरु ब्रह्मानंद ॥ अपर्णाह्रदयाब्जमिलिंद ॥
शुद्ध चैतन्य जगदादिकंद ॥ विश्वंभर दयाब्धी ॥९९॥
जो पंचमुख दशनयन ॥ भार्गववरद भक्तजीवन ॥
अघोर भस्मासुरमर्दन ॥ भेदातीत भूतपती ॥३००॥
तो तू स्वजनभद्रकारक ॥ संकटी रक्षिसी भोळ्या भाविका ॥
ऐसी कीर्ति अलोलिका ॥ गाजतसे ब्रह्मांडी ॥१॥
म्हणोनि भावे तुजलागून ॥ शरण रिघालो असे मी दीन ॥
तरी या संकटातून ॥ काढूनि पूर्ण संरक्षी ॥२॥ (ओव्या बेचाळीस समाप्त ॥)
ब्रह्मानंद म्हणे श्रीधर ॥ ह्या बेचाळीस ओव्या समग्र ॥
शिवलीलामृताचे होय सार ॥ श्रोती निरंतर परिसाव्या ॥३॥
सकळ शिवलीलामृताचे ॥ आणि ह्या बेचाळीस ओव्यांचे ॥
श्रवण पठण केल्याचे ॥ फळ असे समान ॥४॥
जेवी इक्षुरस गाळुनी ॥ शर्करा काढिजे त्यांतुनी ॥
तेवीच हे शिवलीलेतुनी ॥ सार काढिले सज्जनार्थ ॥५॥
कोणी व्यवहारी गुंतत ॥ म्हणोनि वाचवेना सर्व ग्रंथ ॥
कित्येक ते आळस करित ॥ ग्रंथ विस्तृत म्हणोनिया ॥६॥
हे जाणोनिया अंतरात ॥ शंकरआज्ञे नित्य पठणार्थ ॥
श्रीशिवलीलेच्या सारभूत ॥ ऐशा ह्या ओव्या रचियेल्या ॥७॥
भोळा चक्रवर्ती उदार ॥ भक्तवत्सल कर्पूरगौर ॥
तारावया जन समग्र ॥ नाना उपाय करितसे ॥८॥
तो दीनांचा कनवाळू ॥ नानारीती करीत सांभाळू ॥
परी हे दुर्जन कृतघ्न केवळू ॥ मुखे नामही न घेती पा ॥९॥
शिवनाम मुखी असावे म्हणोन ॥ साधुसंत करिती यत्न ॥
परी हे सर्व अति मूर्ख जन ॥ प्रपंची गुंतोन पडताती ॥३१०॥
तरणिउदयापासून ॥ अस्तमानापर्यंत अनुदिन ॥
निंदावाद मुखातून ॥ परी शिवनाम न येचि ॥११॥
यालागी सज्जनालागुनी ॥ विनवितो उभय हस्त जोडोनी ॥
शिवलीलामृत पठणेकरूनी ॥ मोक्ष जोडुनी घेईजे ॥१२॥
नित्य समस्त नोहे पठण ॥ तरी बेचाळीस ओव्या संपूर्ण ॥
वाचिता शुद्धभावे करून ॥ मनोरथ पूर्ण होतील ॥१३॥
पंचाक्षरी षडाक्षरी मृत्युंजय ॥ इत्यादि मंत्र जपता दिव्य ॥
काशीविश्वेश्वराचे दर्शन भव्य ॥ घेतले ऐसे होतसे ॥१४॥
श्रीविश्वेश्वराच्या मुखांतील ॥ हे मंत्र आहेत सकळ ॥
म्हणोनि तो जाश्वनीळ ॥ प्रत्यक्ष होय जपकर्त्या ॥१५॥
आता शेवटी मी श्रीधर ॥ श्रोतयांप्रती जोडूनि कर ॥
विनंति करतो ही सादर ॥ अंतरामाजी ठेवावी ॥१६॥
पंचाक्षरी षडाक्षरी रुद्र ॥ शिवकवच मृत्युंजयादि मंत्र ॥
शिवलीलामृतामाजी पवित्र ॥ आहेत जाणा निर्धारे ॥१७॥
यालागी हा उत्तम ग्रंथ ॥ कदापि न द्यावा दुर्जनाप्रत ॥
तथापि देणार तरी निश्चित ॥ इतके गुह्य राखावे ॥१८॥
हा पंधरावा अध्याय संपूर्ण ॥ आणि मंत्र न द्यावे निंदकालागून ॥
एवढे श्रीधर हस्त जोडून ॥ श्रोतयांप्रती मागत ॥१९॥
हा शिवलीलामृत ग्रंथ ॥ श्रीमत्स्कंदपुराणांतर्गत ॥
ब्रह्मोत्तरखंडीचा अर्थ ॥ असे यथार्थ सर्वही ॥३२०॥
स्कंदपुरानी व्यास नारायणे ॥ जैसे कथिले संस्कृत भाषेने ॥
आणि नैमिषारण्यी सूताने ॥ जैसे ऋषींसी कथिले पै ॥२१॥
तैसे हे प्राकृत भाषेत समस्त ॥ पंधरा अध्याय शिवलीलामृत ॥
रचिले येणे श्रीविश्वनाथ ॥ असो प्रीत सर्वदा ॥२२॥
जैसे शंकरे कर्णी कथिले ॥ तैसे पत्री असे लिहिले ॥
न्यूनाधिक यद्यपि जाहले ॥ तरी दोष नसे मजवरी ॥२३॥
जय जय शिवा कर्पूरगौरा ॥ ब्रह्मानंद जगदुद्धारा ॥
श्रीधरह्रदयारविंद भ्रमरा ॥ अक्षय अभंगा दयानिधे ॥२४॥
शिवलीलामृत ग्रंथ प्रचंड ॥ रसभरित जेवी इक्षुदंड ॥
संत सज्जन परिसोत अखंड ॥ पंचदशोध्याय गोड हा ॥३२५॥
समाप्त ॥
