श्रीगणेशाय नमः ॥
ब्राह्म्ण क्षत्रिय वैश्य शूद्रवर्ण । ब्रह्मचारी गृहस्थ वानप्रस्थ पूर्ण ।
स्री बाल वृद्ध तरुण । सर्वीं शिवकिर्तन करावें ॥ १ ॥
शिवस्मरण नावडे अणुमात्र । तो अत्यंजाहूनि अपवित्र ।
तो लेइला वस्त्रें अलंकार । जेवीं प्रेत श्रृगांरिलें ॥ २ ॥
तेणें भक्षिलें जें अन्न । जैसें पशु भक्षिती यथेष्ट तृण ।
जैसे मयूराअंगीं नयन । तैसेचि नेत्र तयाचें ॥ ३ ॥
वल्मीकछिद्रवत कर्ण । द्रुमशाखावत हस्त चरण ।
त्याची जननी व्यर्थ जाण । विऊनी वांझ जाहली ॥ ४ ॥
जो शिवभजनाविण । तो जावोसमुद्रांत बुडोन ।
अथवा भस्म करोवडवाग्न । कां सर्प डंखो तयासी ॥ ५ ॥
तरी श्रवणीं धरावी आवडी । जैसी पिपीलिका गुळासी न सोडी ।
अर्ध तुटे परी न काढी । मुख तेथूनि सर्वदा ॥ ६ ॥
कीं चुकला बहुत दिवस सुत । तेवढाचि पोटीं प्रीतिवंत ।
त्याची शुभवार्ता ऐकतां अकस्मात । धांवती जेवीं मातापिता ॥ ७ ॥
अमृताहूनि व्राड । गोष्टी लागती कर्णासी गोड ।
तैसें कथाश्रवणीं ज्याचें न पुरे कोड । सर्व टाकोनि जाईजे ॥ ८ ॥
गांवासी गेला प्राणनाथ । प्रिया पतिव्रता वाट पाहात ।
तों पत्र आलें अकस्मात । धांवे श्रवण करावया ॥ ९ ॥
निर्धनासी सांपडे धन । कीं जन्मांधासी आले नयन ।
कीं तृषेनें जातां प्राण । शीतळ जीवन मिळालें ॥ १० ॥
ऐसें ऐकावया कथा पुराण । धांवावें सर्व काम टाकून ।
चिंता निद्रा दूर करुन । श्रवणीं सादर बैसावें ॥ ११ ॥
वक्ता पंडित चातुर्यखाणी । नमावा तो सद्गुरु म्हणोनी ।
कीं हा शंकरचि मानूनी । धरिजे पूजनीं आदर ॥ १२ ॥
सुरभीच्या स्तनांतूनि अवधारा । सुटती जैशा सुधारसधारा ।
तैसा वक्ता वदतां शिवचरित्रा । कर्णद्वारें प्राशिजे ॥ १३ ॥
वक्ता श्रेष्ठ मानावा अत्यंत न पुसावें भलतें पाखंडमत ।
नसते कुतर्क घेवोनि चित्त । न शिणवावें सर्वथाा ॥ १४ ॥
न कळे तरी पुसावें आदरें । सांगेल तें श्रवण करावें सादरें ।
उगेच छळितां पामरें । तरी ते पिशाचजन्म पावती ॥ १५ ॥
वक्त्यासी छळितां अवधारा । तरी दोष घडे त्या नरा ।
पुराणिकावेगळें नमस्कारा । न करावें सभेंत कोणासी ॥ १६ ॥
मध्येंचि टाकूनि कथाश्रवण । उगाचि गर्वे जाय उठोन ।
तरी अल्पायुषी जाण । संसारीं आपदा बहु भोगी ॥ १७ ॥
कुटिल खळ पापी धूर्त । तो मुख्य श्रोता न करावा यथार्थ ।
दुग्ध पितां सर्वांगीं पुष्ट होत । परी नवज्वरिता विषवत ॥ १८ ॥
तैसा श्रवणीं बैसोन । कुतर्क घेवोनि करी कथाखंडण ।
त्याचें व्यर्थ गेलें श्रवण । नरकासी कारण पुढें केलें ॥ १९ ॥
कथेंत न बोलावें इतर । मन करावें एकाग्र ।
कथेची फलश्रुति साचार । तरीच पावती बैसतां ॥ २० ॥
वस्त्रें अलंकार दक्षिणासहित । वक्ता पूजावा प्रीतीं अत्यंत ।
धन देतां कोश बहुत । भरे आपुला निर्धारें ॥ २१ ॥
रत्नें देतां बहुत । नेत्र होती प्रकाशवंत ।
अलंकारें प्रतिष्ठा अत्यंत । श्रोतयांची वाढतसे ॥ २२ ॥
एवं पूजितां षोडशोपचार । तेणें तुष्टमान होय उमावर ।
जे जे पदार्थ अर्पावे साचार । त्यांचे कोटिगुणें प्राप्त होती ॥ २३ ॥
त्यासी कदा नाहीं दरिद्र । शेवटीं स्वपदा नेईल भालचंद्र ।
कथेसी येतां पाउलें टाकी निर्धार । [आपदासंहार पदोपदीं ॥ २४ ॥
मस्तकीं उष्णीष घालूनि ऐकती । तरी जन्मांतरीं बाळपक्षी होती ।
म्हणाल उष्णीष काढितां नये सभेप्रती । तरी मुख्य पल्लव सोडावा ॥ २५ ॥
जे विडा घेवोनी ऐकती । तरी यमकिंकर त्यांसी जाचिती ।
नाना यातना भोगविती । मूळ व्यासवचन प्रमाण हें ॥ २६ ॥
एक बैसती उगेचि श्रवणीं । निद्रा मोडावी बहुत प्रकारेंकरुनी ।
अंतर सद्गद नेत्रीं यावें पाणी । मग निद्रा कैंची स्पर्शेल ॥ २७ ॥
वरी जीवन काय व्यर्थ लावून । जैसें एकांतीं द्रव्य आपुलें पूर्ण ।
तेथें घडतां जागरण । निद्रा न ये प्राणियां ॥ २८ ॥
निद्रा लागली दारुण । तरी उभें ठाकावें कर जोडून ।
निद्रा न ये तो उपाय करुन । मुख्य श्रवण करावें ॥ २९ ॥
वक्तयाहूनि उंच आसन तत्त्वतां । तेथें न बसावें धरुनि अहंता ।
हें न मानिती ते काग तत्त्वतां । जगपुरीष भक्षिती ॥ ३० ॥
जे बैसती वीरासन घालून । ते होती वृक्ष अर्जुन ।
पाय पसरिती त्यांसी सूर्यनंदन । शुष्ककाष्ठें झोडी बळें ॥ ३१ ॥
जे सांगताही न ऐकती । बळेंचि जेठा घालूनि बैसती ।
त्यांसी यमदूत बांधोनि नेती । नेऊनि टाकिती नरककुंडीं ॥ ३२ ॥
जो श्रवणीं निजे दाटून । तो उपजे अजगर होऊन ।
बैसे नमस्कार केलियावांचून । वंशवृक्ष होय तो ॥ ३३ ॥
कथेंतबोले भलत्या गोष्टी । तो मंडूक होय सदा वटवटी ।
हर्षें टाळिया न वाजवी हटी । होय कष्टी संसारीं ॥ ३४ ॥
जे शिवकिर्तन हेळसिती । ते शतजन्मीं सारमेय होती ।
दुरुत्तरें बोलती निश्र्चितीं । जन्मा येती सरड्याच्या ॥ ३५ ॥
जे श्रवणीं न होती सादर । ते अन्य जन्मीं होती सूकर ।
जे इच्छेदिती शिवचरित्र । ते वृकयोनी पावती ॥ ३६ ॥
वक्त्यासी देतां आसन । शिवसन्निध बैसे जावोन ।
वस्त्रें देतां अन्न । प्राप्त होय तयातें ॥ ३७ ॥
करितां कथापुराणश्रवण । भक्ति वैराग्य ये आंगीं पूर्ण ।
यदर्थीं कथा सुगम जाण । जेणें अनुताप उपजे मनीं ॥ ३८॥
दक्षिणेकडे ग्राम एक अमंगळ । त्याचें नांव मुळींच बाष्कळ ।
सर्वधर्मविवर्जित केवळ । स्रीपुरुष जारकर्मी ॥ ३९ ॥
धर्म नाहींच अणुमात्र । अनाचारी परमअपवित्र ।
जपतपविवर्जित अग्निहोत्र । वेदशास्त्र कैंचे तेथें ॥ ४० ॥
वेद आणि शास्त्र । हे विप्राचे उभय नेत्र ।
एक नाहीं तरी साचार । एकाक्ष तयासी बोलिजे ॥ ४१ ॥
वेदशास्त्र उभयहीन । तो केवळ अंधचि जाण ।
असो त्या नगरींचे लोक संपूर्ण । सर्वलक्षणीं अपवित्र ॥ ४२ ॥
तस्कर चाहाड आणि जार । मद्यपी मार्गघ्न दुराचार ।
मातापितयांचा द्रोह करणार । एवं सर्वदोषयुक्त जे ॥ ४३ ॥
त्या ग्रामींचा एक विप्र । नाम तयांचें विदुर ।
वेश्येसीं रत अहोरात्र । कामकर्दमीं लोळत ॥ ४४ ॥
त्याची स्री बहुला नाम । तीही जारिणी अपवित्र परम ।
एके जारासीं असतां सकाम । भ्रताारें जपोनि धरियेली ॥ ४५ ॥
जार पळाला सत्वर । तीस भ्रतारें दिधला मार ।
यथेष्ट लत्ता मुष्टिप्रहार । देतां बोले काय ते ॥ ४६ ॥
म्हणे तूं झालासी जार । मीही तेंचि करितें निरंतर ।
मग बोले तो विप्र विदुर । तुवां द्रव्य अपार मेळविलें ॥ ४७ ॥
तें द्रव्य दे मजलागून । मी देईन वारांगनेसी नेऊन ।
ती म्हणे मी देऊं कोठून । ऐकतां मारी पुढती तो ॥ ४८ ॥
मग तिचे अलंकार हिरोनी घेत । घरची सर्व संपत्ति नेतां ।
ते वारांगनेसी देत । तेही समयीं जारातें ॥ ४९ ॥
ऐसें दोघेंही पाप आचरत । तों विदुर विप्र पावला मृत्य ।
यमदूतीं नेला मारीत । बहुत जाचिती तयातें ॥ ५० ॥
कुंभीपाकादि परम दुःख । भोगूनियां तो शतमूर्ख ।
मग विंध्याचळाच्या दरींत देख । भयानक पिशाच जाहला ॥ ५१ ॥
आळेपिळे आंगासी देत । हिंडे क्षुधातृषापीडित ।
रक्तवर्ण अंग त्याचे समस्त । जेवीं शेंदूर चर्चिला ॥ ५२ ॥
वृक्षासी घेत टांगून । सवेंचि हांक देत फिरे वन ।
रक्तपिती भरोन । सर्वांग त्याचें नासलें ॥ ५३ ॥
कंटकवन परम दुर्धर । न मिळे कदा फळमूळ आहार ।
आपुल्या पापाचे भोग समग्र । भोगी विदुर विप्र तो ॥ ५४ ॥
इकडे बहुला धवरहित । एक होता तियेसी सुत ।
तो कोणापासोनि झाला त्वरित । तें स्मरण नाहीं तियेसी ॥ ५५ ॥
तंव आलें शिवरात्रिपर्व । गोकर्णयात्रेसी चालिले सर्व ।
नानावाद्यें वाजती अभिनव । ध्वज पताका मिरविती ॥ ५६ ॥
शिवनामें गर्जती दास । वारंवार करिती घोष ।
कैंचा उरेल पापलेश । सर्वदा निर्दोष सर्व जन ॥ ५७ ॥
त्यांच्या संगतीं बहुला निघत । सवें घेवोनि धाकटा सुत ।
गोकर्णक्षेत्र देखिलें पुण्यवंत । झालें पुनीत सर्व जन ॥ ५८ ॥
बहुलेनें स्नान करुन । घेतलें महाबळेश्र्वराचें दर्शन ।
पुराणश्रवणीं बैसली येऊन । तों निरुपण निघालें ॥ ५९ ॥
जी वनिता जारीण । तीस यमदूत नेती धरोन ।
लोहपरिघ तप्त करुन । स्मरगृहामाजी घलिती ॥ ६० ॥
ऐसे बहुला ऐकोनी । भयभीत झाली तेचि क्षणीं ।
अनुताप अंगीं भरोनी । रडों लागली अट्टहासें ॥ ६१ ॥
मग पुराणिकासी समस्त । आपुला सांगे वृत्तांत ।
झाले जे जे पापाचे पर्वत । ते निजमुखे उच्चारी ॥ ६२ ॥
अंतकाळीं यमकिंकर । ताडण करितील मज अपार ।
ते वेळीं मज कोण सोडविणार । दुःख अपार सोसूं किती ॥ ६३ ॥
स्वामीं माझें कांपतें शरीर । काय करुं सांगा विचार ।
गळां पाश घालूनि यमकिंकर । करिती मार तप्तशस्त्रें ॥ ६४ ॥
नानापरी विटंबिती । असिपत्रवनीं हिंडविती ।
उफराटें बांधोनि टांगिती । नरककुंडीं अधोमुख ॥ ६५ ॥
ताम्रभूमी तापवून । त्यावरी लोळविती नेऊन ।
तीक्ष्ण शस्त्रें आणोन । पोटामाजी खोंविती ॥ ६६ ॥
तीक्ष्ण धूम्र करुन । वरी टांगिती नेऊन ।
भूमींत मज रोंवून । तप्तशरें मार करिती ॥ ६७ ॥
तप्तशूळावरी घालिती । पायीं चंडशिळा बांधिती ।
महानरकीं बुडविती । सोडवी कोण तेथूनी ॥ ६८ ॥
बहुलेसी गोड न लागे अन्न । दुःखें रडे रात्रंदिन ।
म्हणे मी कोणासी जाऊं शरण । आश्रय धरुं कोणाचा ॥ ६९ ॥
कोण्या नरकीं पडेन जाऊन । मग त्या ब्राह्मणाचे धरी चरण ।
सद्गुरु मज तारीं येथून । आलें शरण अनन्य मी ॥ ७० ॥
मग गुरु पंचाक्षर मंत्र । सांगे बहुलेप्रति सत्वर ।
शिवलीलामृत सुरस फार । श्रवण करवी शिवद्वारीं ॥ ७१ ॥
मग तिणें सर्व ग्रंथ । गुरुमुखें ऐकिला प्रेमयुक्त ।
श्रवणभक्ति अवघ्यांत । श्रेष्ठ ऐसें जाणिजे ॥ ७२ ॥
सत्संगें होय निःसंग । निःसंगें निर्मोह सहज मग ।
निर्मोहत्वें निश्र्चित उद्वेग । कैंचा मग तयासी ॥ ७३ ॥
बहुला झाली परम पवित्र । शिवनाम जपेअहोरात्र ।
दोष न उरे तिळमात्र । शुचिर्भूत सर्वदा ॥ ७४ ॥
तव्याचा जाय बुरसा । मग तो सहजचि होय आरसा ।
कीं लोह लागतां परिसा । चामीकर सहजचि ॥ ७५ ॥
कीं अग्नींत काष्ठ पडलें । मग सहजचि अग्निमय झालें ।
गंगेसी वोहळ मिळाले । गंगाजळ सहजचि ॥ ७६ ॥
जप करितां पाप जाय निःशेष । ज्ञानाहूनि ध्यान विशेष ।
श्रवणाहूनि मननास । सतेजता सहजचि ॥ ७७ ॥
मननाहूनि निदिध्यास । त्याहूनि साक्षात्कार समरस ।
मग तो शिवस्वरुप निर्दोष । संशय नाहीं सर्वथा ॥ ७८ ॥
बहुला निर्दोष होऊन । श्रवणें झाली सर्वपावन ।
जिव्हेनें करुं लागली शिवकीर्तन । मग कैंचे बंधन तियेसी ॥ ७९ ॥
श्रवणें थोर पावन होत । श्रवणें याचि जन्मीं मुक्त ।
नलगे तीर्थाटन श्रम बहुत । श्रवणें सार्थक सर्वही ॥ ८० ॥
ज्यासी न मिळे सत्समागम श्रवण । त्याणें करुं जावें तीर्थाटण ।
नलगे अष्टांगयोगसाधन । करावें श्रवण अत्यादरें ॥ ८१ ॥
योग याग व्रत साधन । नलगे कांहींच करावें जाण ।
नवविद्या भक्ति पूर्ण । श्रवणेंचि हाता येतसे ॥ ८२ ॥
चारी वर्ण चारी आश्रम । श्रवणेंचि पावन परम ।
असो बहुलेसी संतसमागम । सर्वांहूनि थोर वाटे ॥ ८३ ॥
गुरुची सेवा अखंड करी । त्यावरी राहिली गोकर्णक्षेत्रीं ।
जटावल्कलाजिनधारी । तीर्थी करी नित्य स्नान ॥ ८४ ॥
सर्वांगी भस्मलेपन । करीं पुण्यरुद्राक्षधारण ।
सर्व प्राप्त सोडोनियां जाण । गुरुसेवा केली तिणें ॥ ८५ ॥
नित्य गोकर्णलिंगाचें दर्शन । गोकर्णक्षेत्र पुण्यपावन ।
तेथींचा महिमा विशेष पूर्ण । तृतीयाध्यायीं वर्णिला ॥ ८६ ॥
स्वयातिकीर्तिपुष्टीवर्धन । भुलेनें तिन्ही देह जाळून ।
तेंचि भस्म अंगीं चर्चून । झाली पावन शिवरुपी ॥ ८७ ॥
शंकरें विमान धाडिलें तें काळीं । बहुला शिवपदाप्रती नेली ।
एवढी पापीण उद्धरिली । चतुर्दश लोक नवल करिती ॥ ८८ ॥
सदाशिवापुढें जाऊन । बहुलेनें केलें बहुत स्तवन ।
मग अंबेची स्तुति करितां पावन । झाली प्रसन्न हिमनगकन्या ॥ ८९ ॥
म्हणे इच्छित वर माग त्वरित । येरी म्हणे पति पडला अधोगतींत ।
कोठें आहे न कळे निश्र्चित । पावन करोनि आणीं येथें ॥ ९० ॥
मग ते त्रिजगजननी । अंतरीं पाहे विचारुनी ।
तों विंध्याचळी पिशाच होऊनी । रडत हिंडे पापिष्ट ॥ ९१ ॥
मग बहुलेसी म्हणे भवानी । जाईं सवें तुंबर घेऊनी ।
पतीसआणीं विंध्याद्रीहूनी । श्रवण करवीं शिवकथा ॥ ९२ ॥
मग गेली विंध्याचळा । तंव पिशाच नग्न देखिला ।
धरोनि वृक्षासी बांधिला । तुंबरें बळें करोनियां ॥ ९३ ॥
मग वल्लकी काढून । सप्तस्वर मेळवून ।
आरंभिलें शिवकीर्तन । ऐकतां पशुपक्षी उद्धरती ॥ ९४ ॥
शिवकीर्तन रसराज । तुंबरें मात्रा देतां सतेज ।
सावध झाला विदुरद्विज। म्हणे मज सोडा आतां ॥ ९५ ॥
मग सोडितांचि धांवोन धरिले तुंबराचे चरण ।
म्हणे स्वामी धन्य धन्य । केलें पावन पापियातें ॥ ९६ ॥
स्रियेसी म्हणे धन्य तूं साचार । केला माझा आजि उद्धार ।
मग तुंबरें शिवपंचाक्षर । त्यासी मंत्र उपदेशिला ॥ ९७ ॥
त्याचा करितां जप । तंव विमान आलें सतेजरुप ।
विदुर झाला दिव्यरुप । स्रीसहित विमानीं बैसला॥ ९८ ॥
आणिलीं शिवापाशीं मिरवत। दोघेंहीं शिवचरणीं लागत ।
लवण जळीं विरत । तैसीं मिळत शिवरुपीं ॥ ९९ ॥
जळीं विराली जळगार । नभीं नाद विरे सत्वर ।
तैसीं बहुला आणि विदुर । शिवस्वरुप जाहलीं ॥ १०० ॥
ज्योती मिळाली कर्पूरीं । गंगा सामावलीं सागरीं ।
ब्रह्मस्वरुपीं निर्धारीं । विरालीं ऐक्य होऊनियां ॥ १०१ ॥
शिवमंत्र शिवकथाश्रवण । शिवदीक्षा रुद्राक्षधारण ।
भस्मलेपनें उद्धरोन । गेलीं किती संख्या नाहीं ॥ १०२ ॥
भस्मांतूनि निघाला भस्मासूर । शिवद्रोही परम पामर ।
त्याचा कैसा केला उद्धार । तें चरित्र सांग कैसें ॥ १०३ ॥
हे शिवपुराणीं कथा सुरस । श्रोतीं ऐकावी सावकाश ।
कैलासी असतां महेश । प्रदोषकाळीं एकदां ॥ १०४ ॥
भस्म स्वकरीं घेऊन । आंगीं चर्ची उमारमण ।
तंव एक खडा लागला तों शिवें जाण । भूमीवरी ठेविल ॥ १०५ ॥
नवल शिवाचें चरित्र । तेथेंचि उत्पन्न झाला असुर ।
नाम ठेविलें भस्मासुर । उभा सदा कर जोडूनी ॥ १०६ ॥
म्हणे वृषभध्वजा सदाशिवा । मज कांहीं सांगिजे सेवा ।
शंभु म्हणे मज नित्य येधवां । चिताभस्म आणोनि देइंजे ॥ १०७ ॥
नित्य नूतन आणीं भस्म । हीच सेवा करी उत्तम ।
ऐसी आज्ञा होतां परम । भस्मासुर संतोषला ॥ १०८ ॥
कर्मभूमीस नित्य येवोन । वसुंधरा शोधी संपूर्ण ।
जो शिवभक्त परायण । लिंगार्चन घडलें ज्यासी ॥ १०९ ॥
शिवरात्री सोमवार प्रदोष । सदा ऐके शिवकीर्तन सुरस ।
त्याचेंचि भस्म भवानीश । अंगीकारी आदरें ॥ ११० ॥
जे कां भक्त अभेद प्रेमळ । त्यांच्या मुंडांची करी माळ ।
स्मशानीं वैराग्य वाढे प्रबळ । म्हणोनि दयाळ राहे तेथें ॥ १११ ॥
लोक स्मशानाहूनि घरा येती । वैराग्य जाय विषयीं जडे प्रीती ।
म्हणोनि उमावल्लभें वस्ती । केली महास्मशानीं ॥ ११२ ॥
पंचभूतें तत्त्वांसहित । पिंडब्रह्मांड जाळोनि समस्त ।
सर्व निेरसूनि जें उरत । स्वात्मसुख भस्म तेंचि ॥ ११३ ॥
तेंचि ब्रह्मानंदसुख सोज्वळ । तें भस्म चर्ची दयाळ ।
तो अमूर्तमूर्त कृपाळ । षड्विकाररहित जो ॥ ११४ ॥
अस्ति जायते वर्धते विपरिणमते । अपक्षीयते निधन षड्विकार समस्त ।
शिव परब्रह्म शाश्र्वत । विकाररहित निर्विकार जो ॥ ११५ ॥
जो षडगुणैश्र्वर्यसंपन्न । यशःश्रीकीर्तिविज्ञान ।
औदार्य वैराग्य संपूर्ण । ऐसे कोठें असेना ॥ ११६ ॥
आणिक षट्चिन्हीं मंडित । ती ऐका सर्वज्ञ पंडित ।
कर्तृत्व नियंतृत्व भोक्तृत्व । विभुत्व साक्षित्व सर्वज्ञत्व पैं ॥ ११७ ॥
या चिन्हीं मंडित शुद्ध । शंकर परिपूर्ण ब्रह्मानंद ।
मायाचक्रचाळक शुद्ध । त्रिविधभेदरहित जो ॥ ११८ ॥
भक्तरक्षणार्थ सगुण । शंभु झाला चैतन्यघन ।
तेणें भस्मासुर निर्मून । धाडिला आणावया ॥ ११९ ॥
ऐसें नित्य आणितां चिताभस्म । असुर मातला मदें परम ।
गो ब्राह्मण देखे मनुष्य उत्तम । म्हणे संहारुनियां टाकूं हे ॥ १२० ॥
हे संहारुनियां सकळ । असुराराज्य करावें सबळ ।
जाऊनियां निर्जरमंडळ । शक्र कमलोद्भव जिंकावें ॥ १२१ ॥
विष्णु आणि धूर्जटी । हेही संहारावे शेवटीं ।
त्रिभुवन जिंकिल्यापाठीं । मीच इंद्र होईन ॥ १२२ ॥
ऐसी मनीं बांधोनि गांठी । कैलासा गेला तो कपटी ।
म्हणे ऐकतोस धूर्जटी । भस्म सृष्टीं न मिळे कोठें ॥ १२३ ॥
चार लक्ष मनुष्य योनी पाहे । नित्य सवा लक्ष घडामोड होये ।
शोधिली सर्व अवनी हे । परी भस्म शुद्ध न मिळेचि ॥ १२४ ॥
ऐसी कपटभक्ति दावी परम । म्हणे माझा टळतो नित्यनेम ।
तुज अर्पावें चिताभस्म । तरी एकवर्म सुगम असे ॥ १२५ ॥
म्हणे हरा पंचवदना । विरुपाक्षा त्रिपुरच्छेदना ।
उमावल्लभा नागभूषणा । वरप्रदान दे मातें ॥ १२६॥
मज देई एक वर । ज्याच्या माथां ठेवीन कर ।
तो भस्म व्हावा निर्धार । कार्य फार साधे येणें ॥ १२७ ॥
म्हणोनि लोटांगण घालित । इतुकें माझें चालवीं व्रत ।
निष्कपट शिव भोळानाथ । वर द्यावया सिद्ध झाला ॥ १२८ ॥
मग बोले हिमनगराजकुमारी । हा नष्ट परम दुराचारी ।
यासी वर देतां धरित्री । भस्म करील निर्धारें ॥ १२९ ॥
महाशब्द करावयाची हौस । तो पातला फाल्गुनमास ।
आधींच वाटपाड्या चोरास । निरोप दिधला भूभुजें ॥ १३० ॥
आधींच जारकर्मीं रत। त्यासी प्रभुत्व दिधलें स्रीराज्यांत ।
कीं मद्यपियासी दावीत । सिंदीवन साक्षेपें ॥ १३१ ॥
मर्कटासी मद्यपान । त्यांतझालें वृश्र्चिकदंशन ।
त्याहीवरी भूत संचरलें दारुण । मगअन्योन्य वर्ते जेवीं ॥ १३२ ॥
यालागीं हा तामसी असुर । यास न द्यावा कदापि वर ।
षडास्य गजास्य वीरभद्र । नंदिकेश्र्वर हेंचि सांगे ॥ १३३ ॥
परम भोळा शंकर । आमचें लेंकरुं भस्मासुर ।
यासी द्यावा अगत्य वर । तो अन्यत्र रहाटी न करीच ॥ १३४ ॥
म्हणे बाळकाला तुज दिधला वर । ऐसें ऐकतांचि असुर ।
उडे नाचे आनंदे थोर । त्रिभुवनामाजी न समाये ॥ १३५ ॥
मृत्युलोकासी आला सत्वर । मग करीत चालिला संहार ।
संत भक्त गो विप्र । शोधून भस्म करीतसे ॥ १३६ ॥
मस्तकीं हस्त ठेवितां तत्काळ । भस्म होय न लगे वेळ ।
ऋषिचक्र शोधूनि सकळ । भस्म करी एकदांचि ॥ १३७ ॥
छप्पन्न देश शोधीत । चमूसहित भूभुज समस्त ।
भस्म करी क्षणांत । थोर अनर्थ ओढवला ॥ १३८ ॥
कुटुंबासहित ब्राह्मण । गिरिविवरीं बैसती लपोन ।
पृथ्वी उध्वस्त संपूर्ण । बाहेर कोण न फिरेचि ॥ १३९ ॥
जैसा श्येनपक्षी अकस्मात । पक्षी धरोनि संहारीत ।
तैसा अंतरिक्ष येवोनि त्वरित । मस्तकीं हस्तस्पर्श करी ॥ १४० ॥
महायोद्धा रणपंडित । समरीं जिंकी कृतांत ।
परी भस्मासुरापुढें बलहत । कांहींच न चले युक्ती त्या ॥ १४१ ॥
जैसा पाखांडी खळ तत्वतां । तो नावरे बहुतां पंडितां ।
तैसी त्या असुरापुढें पाहतां । न चले युक्ति कवणाची ॥ १४२ ॥
असुर करितो नित्य संहार । शिवासी न कळे समाचार ।
भस्म नेऊनि दे सत्वर । महानम्र होय तेथें ॥ १४३ ॥
सवेंचि ये मृत्युलोका । मनी धरिला ऐसा आवांका ।
त्रिदशांसहित शचीनायका । भस्म करावें यावरी ॥ १४४ ॥
मग कमलोद्भव कमलाकर । शेवटीं भस्म करावा गंगाधर ।
उमा त्रिभुवनांत सुंदर । हिरोनि घ्यावी वृद्धाची ॥ १४५ ॥
पृथ्वी पडली उद्वस । मिळाल्या प्रजा ऋषि आसमास ।
सर्वांचें भय पावलें मानस । पुरुहुतास शरण आले ॥ १४६ ॥
मग मघवा सकळांसहित । पद्मजाप्रति गार्हाणें सांगत ।
तों म्हणे क्षीराब्धिजामात । त्यास सांगूं चला आतां ॥ १४७ ॥
अक्षज नाम इंद्रियज्ञान । तें ज्यानें केलें आधीं दमन ।
म्हणोनि अधोक्षज नाम त्यालागून । अतींद्रियद्रष्टा तो ॥ १४८ ॥
ऐसा जोअधोक्षज । जवळी केला वैकुंठराज ।
गार्हाणें सांगती प्रजा द्विज । भस्मासुराचें समस्त ॥ १४९ ॥
मग समस्तांसहित नारायण । शिवाजवळी सांगे वर्तमान ।
भस्मासुरें जाळून । भस्म केले सर्वही ॥ १५० ॥
उरलों आम्ही समस्त । इतुक्यांचाही करील अंत ।
सदाशिवा तुझााही प्रांत । बरा न दिसे आम्हांतें॥ १५१ ॥
हैमवती करीं जतन । ऐकोनि हांसला भाललोचन ।
म्हणे भस्मासुरासी मरण । जवळीं आलें यावरी ॥ १५२ ॥
तुम्हीं जावें स्वस्थाना सत्वर । ऐसें बोले जों कर्पूरगौर ।
तों अकस्मात आला असुर । भस्म घेऊन तेधवां ॥ १५३ ॥
आपुलें गार्हाणें आणिलें येथ । मिळाले ते देखिले समस्त।
असुर मान तुकावीत । सरड्याऐसी तयांवरी ॥ १५४ ॥
म्हणे जे जे आले येथ । उद्यां भस्म करीन समस्त ।
मग क्रोधें बोले उमानाथ । भस्मासुरासी तेधवां ॥ १५५ ॥
अरे तूं अधम असुर । केला पृथ्वीचा संहार ।
तुज आम्हीं दिधला वर । परिणाम त्याचा बरा केला ॥ १५६ ॥
असुर क्रोधें बोले ते समयीं । तुझी सुंदर दारा मज देईं ।
नातरी तव मस्तकीं लवलाहीं । हस्त आतांचि ठेवितों ॥ १५७ ॥
भवानी उठोनि गेली सदनांत । असुर ग्रीवां तुकावीत ।
शिवाच्या माथां ठेवोनि हस्त । तुज नेईन क्षणार्धें ॥ १५८ ॥
शिवमस्तकीं ठेवावया कर । वेगें धांविन्नला भस्मासुर ।
प्रजा आणि ऋषीश्र्वर । पळूं लागले दशदिशां ॥ १५९ ॥
जो भक्तजनभवभंग । मायालाघवी उमारग ।
पळता झाला सवेग । घोरांदर वन घेतलें ॥ १६० ॥
पाठीं लागला भस्मासुर । म्हणे जोगड्या उभा धरीं धीर ।
आजि तुझा करीन संहार । रक्षा लावीन अंगासी ॥ १६१ ॥
वेदशास्त्रां न कळे पार । मायाचक्रचाळक अगोचर ।
त्यासी पार भस्मासुर । धरीन म्हणे निजबळें ॥ १६२ ॥
जो ब्रह्मादिक देवांचे ध्यान । सनकादिकांचें देवतार्चन ।
त्यासी भस्मासुर आपण । धरीन म्हणे पुरुषार्थे ॥ १६३ ॥
त्यासी वाटे धरीन मी आतां । दिसे जवळी परी नाटोपे सर्वथा ।
ऐसा कोटिवर्षे धांवतां । न लगे हाता सर्वेश्र्वर ॥ १६४ ॥
उणेपुरे शब्द बोलत । शब्दां नातुडे गिरिजाकांत ।
तर्क कुतर्क करितां बहुत । हांक फोडितां नातुडे ॥ १६५ ॥
वेदशास्त्रांचा तर्क चाचरे । घोकितां शास्त्रज्ञ झाले म्हातारे ।
सकळ विद्या घेतां एकसरें । मदनांतक नाटोपे ॥ १६६ ॥
जे प्रेमळ शुद्ध भाविक । त्यांचा विकला कैलासनायक ।
उमेसहित त्यांचे घरीं देख । वास करी सर्वदा ॥ १६७ ॥
तप बल विद्या धन । या बळें धरुं म्हणती ते मूर्ख पूर्ण ।
कल्पकोटि जन्ममरण । फिरतां गणित न होय ॥ १६८ ॥
असो अहंकारें भस्मासुर । धांवतां नाटोपे शंकर ।
इकडे भवानी इंदिरावर । बंधु आपुला स्तवी तेव्हां ॥ १६९ ॥
म्हणे कमलोद्भवजनका कमलनयना । कमलनाभा सुरमर्दना ।
कमलधारका कमलशयना । कमलाभरणा कमलाप्रिया ॥ १७० ॥
जगद्वंद्या जगद्व्यापका । जनजराज्ममोचका ।
जनार्दना जगरक्षका । जगदुद्धाराजलाब्धिशयना ॥ १७१ ॥
ऐसें ऐकतां माधव । मोहिनीरुप धरोनि अभिनव ।
शिवमनरंजन केशव । आडवा आला असुरातें ॥ १७२ ॥
शिव न्यग्रोध होऊनि देख । दुरुन पाहता झाला कौतुक ।
मोहिनी देखतां असुर निःशंक । भुलोनि गेला तेधवां ॥ १७३ ॥
विमानीं पहाती समस्त देव । म्हणती हें कैंचें रुप अभिनव ।
अष्टनायिकांचें वैभव । चरणांगुष्ठीं न तुळेचि ॥ १७४ ॥
नृत्य करीत मोहिनी । असुर तन्मय झाला देखोनी ।
म्हणे ललने तुजवरुनी । कमला अपर्णा ओंवाळिजे ॥ १७५ ॥
तुझें देखतां वदन । वाटे ओंवाळूनी संडावा प्राण ।
तुवां नयनकटाक्षबाणेंकरुन । मनमृग माझा विंधिला ॥ १७६ ॥
तुझें पदकमळ जेथें उमटलें । तेथें सुवास घ्यावया वसंत लोळे ।
तुवां पसरोनि श्रृंगारजाळें । आकळिलें चित्तमीना ॥ १७७ ॥
मज माळ घालीं सत्वर । तुझें दास्य करीन निरंतर ।
मायावेषधारी मुरहर । हास्यवदनें बोलतसे ॥ १७८ ॥
म्हणे मी तुज वरीम त्वरित । पैल तो न्यग्रोधतरु दिसत ।
माझें त्यांत आहे आराध्य दैवत । नवस तेथें केला म्यां ॥ १७९ ॥
लग्नाआधीं पतिसहित । तेथें करावें गायन नृत्य ।
परी मी जेथें ठेवीन हस्त । तुवां तेथेंचि ठेवावा ॥ १८० ॥
मी जे दावीन हावभाव । तूंही तैसेंच दावीं सर्व ।
तेथें अणुमात्र उणें पडतां देव । क्षोभेल तुजवरी ॥ १८१ ॥
महाखडतर माझें दैवत । सकळ ब्रह्मांड जाळील क्षणांत ।
असुर तियेसी अवश्य म्हणत । सांगसी तैसा वर्तेन मी ॥ १८२ ॥
ऐसा भुलवूनि तयासी । आणिला तो वटच्छायेसी ।
मग नमूनि दैवतासी । आरंभी नृत्य मोहिनी ॥ १८३ ॥
मोहिनी नृत्य करीत । अष्टनायिका तटस्थ पाहत ।
किन्नर गंधर्व तेथ । गायन ऐकतां भुलले ॥ १८४ ॥
देव सर्व षट्पद होऊनी । सुवासा तिच्या वेधूनी ।
गुप्तरुपें गुंजारव करिती वनीं । परी ते कामिनी कोणा नेणवे ॥ १८५ ॥
तिचें सुस्वर ऐकतां गायन । विधिकुरंग गेला भुलोन ।
कुंभिनी सोडूनि करावया श्रवण । कद्रूतनय येऊं पाहे ॥ १८६ ॥
मोहिनी जेथें ठेवी हस्त । असुरही तैसेंच करीत ।
आपुले मस्तकीं ठेवीत । आत्मकर मोहिनी ॥ १८७ ॥
मग असुरेंही शिरीं हात । ठेवितां भस्म झाला तेथ ।
मोहिनीरुप त्यागूनि भगवंत । चतुर्भुज जाहला ॥ १८८ ॥
वटरुप सोडोनि देख । प्रगट झाला तेथें मदनांतक ।
हरिहर भेटले झाले एक । देव वर्षती सुमनमाळा ॥ १८९ ॥
मोहिनीरुप जेव्हा धरिलें । पाहोनि शिवाचें वीर्य द्रवलें ।
भूमीवरी पडतां अष्टभाग झाले । अष्टभैरव अवतार ते ॥ १९० ॥
असितांग रुरु चंड क्रोध । उन्मत्त कपाल भीषण प्रसिद्ध ।
संहारभैरव आठवा सुसिद्ध । अंशावतार शिवाचे ॥ १९१ ॥
भस्मासुर वधिला हे मात । प्रगटतां त्रैलोक्य आनंदभरित ।
हस्त धरोनि रमाउमानाथ । येते झाले कैलासा ॥ १९२ ॥
अंबिका तात्काळ प्रगटोन । करी हरिहरांतें वंदन ।
दोनी मूर्ति बैसवून । करी पूजन हैमवती ॥ १९३ ॥
हरिहर नारायण नागभूषण । शिव सीतावल्लभ नाम सगुण ।
पंचवदन पन्नगशयन । कर्पूरगौर कमलोद्भवपिता ॥ १९४ ॥
पिनाकपाणि पीतांबरधर । नीलकंठ नीरदवर्णशरीर ।
वृंदारकपति वृंदावनासी मधुहर । गोवाहन हरगोविंद ॥ १९५ ॥
चंद्रशेखर शंखचक्रधर । विश्र्वनाथ विश्र्वंभर ।
कपालनेत्र कमनीयगात्र । लीला विचित्र दोघांची ॥ १९६ ॥
मुरहर मायामल्लहर । व्यालभूषण मोहहर्ता श्रीधर ।
अंधक मर्दन अघबकहर । असुरमर्दन दोघेही ॥ १९७ ॥
सिद्धेश्र्वर सिंधुजावर । निःसार निरहंकार ।
नगतनयावर नंदकिशोर । ईशान ईश्र्वर इंदिरापती ॥ १९८ ॥
क्षारवर्णतनु क्षीराब्धिशयन । एक ब्रह्मादिवंद्य एक ब्रह्मानंदपूर्ण ।
त्या दोघांसी पूजोन । आनंदमय जगदंबा ॥ १९९ ॥
आतां श्रोते सावधान । पुढें सुरसकथा अमृताहून ।
वीरभद्रजन्म शिवपार्वतीलग्न । आणि षडाननजन्म असे ॥ २०० ॥
शिवलीलामृत ग्रंथ सिंहस्थ । गौतमी स्वर्धुनी भेटों येत ।
या अध्यायीं कैलासवैकुंठनाथ । एके ठायीं मिळाले ॥ २०१ ॥
तरी ह्या सिंहस्थीं भाविक जन । ग्रंथगौतमी करिती स्नान ।
अर्थजीवनीं बुडी देवोन । अघमर्षणीं निमग्न जे ॥ २०२ ॥
श्रीधरस्वामी ब्रह्मानंद । सुखावला तेथेंचि प्रसिद्ध ।
जेथें नाहीं भेदाभेद । अक्षय अभंग सर्वदा ॥ २०३ ॥
शिवलीलामृत ग्रंथ प्रचंड । स्कंदपुराण ब्रह्मोत्तरखंड ।
परिसोत श्रोते अखंड । द्वादशाध्याय गोड हा ॥ २०४ ॥
Around The Web
