अध्याय २९
श्रीगणेशाय नमः ॥
श्रीसरस्वत्यै नमः ॥
श्रीगुरुभ्यो नमः ॥
नामधारक विनवी सिद्धासी । मागें कथा निरोपिलीसी ।
भस्ममाहात्म्य श्रीगुरुसी । पुसिलें त्रिविक्रमभारतीनें ॥ १ ॥
पुढें कथा कवणेपरी । झाली असे गुरुचरित्रीं ।
निरोप द्यावा सविस्तारीं । सिद्धमुनि कृपासिंधु ॥ २ ॥
ऐसें विनवी शिष्यराणा । ऐकोनि सिद्ध प्रसन्नवदना ।
सांगतसे विस्तारुन । भस्ममाहात्म्य परियेसा ॥ ३ ॥
श्रीगुरु म्हणती त्रिविक्रमासी । भस्ममाहात्म्य मज पुससी ।
एकचित्त करुनि मानसीं । सावधान ऐक पां ॥ ४ ॥
पूर्वापरी कृतयुगीं । वामदेव म्हणिजे योगी ।
प्रसिद्ध गुरु तो जगीं । वर्तत होता भूमीवरी ॥ ५ ॥
शुद्ध बुद्ध ब्रह्मज्ञानी । गृह-दारादि वर्जूनि ।
कामक्रोधादि त्यजूनि । हिंडत होता महीवरी ॥ ६ ॥
संतुष्ट निःस्पृह असे मौनी । भस्म सर्वांगीं लावोनि ।
जटाधारी असे मुनि । वल्कल-वस्त्र व्याघ्राजिन ॥ ७ ॥
ऐसा मुनि भूमंडळांत । नाना क्षेत्रीं असे हिंडत ।
पातला क्रौंचारण्यांत । जेथें नसे संचार मनुष्यमात्राचा ॥ ८ ॥
तया स्थानीं असे एक । ब्रह्मराक्षस भयानक ।
मनुष्यादि जीव अनेक । भक्षीतसे परियेसा ॥ ९ ॥
ऐशा अघोर वनांत । वामदेव गेला हिंडत ।
ब्रह्मराक्षस अवलोकित । आला धांवोनि भक्षावया ॥ १० ॥
ब्रह्मराक्षस क्षुधाक्रांत । आला असे भक्षूं म्हणत ।
करकरां दांत खात । मुख पसरुनि जवळी आला ॥ ११ ॥
राक्षस येतां देखोनि । वामदेव निःशंक धीरें मनीं ।
उभा असे महाज्ञानी । पातला राक्षस तयाजवळी ॥ १२ ॥
राक्षस मनीं संतोषत । ग्रास बरवा लाधला म्हणत ।
भक्षावया कांक्षा बहुत । येवोनि धरिला आलिंगोनि ॥ १३ ॥
आलिंगितां मुनीश्र्वरासी । भस्म लागलें राक्षसासी ।
जाहलें ज्ञान तयासी । जातिस्मरण जन्मांतरींचें ॥ १४ ॥
पातक गेलें जळोनि । राक्षस झाला महाज्ञानी ।
जैसा लागतां चिंतामणि । लोह सुवर्ण केवीं होय ॥ १५ ॥
जैसा मानससरोवरास । वायस जातां होय हंस ।
अमृत पाजितां मनुष्यास । देवत्व होय परियेसा ॥ १६ ॥
जैसें कां जंबूनदींत । घालितां मृत्तिका कांचन त्वरित ।
तैसा जाहला पापी पुनीत । मुनीश्र्वराचे अंगस्पर्शें ॥ १७ ॥
समस्त मिळती कामना । दुर्लभ सत्पुरुषाचें दर्शन ।
स्पर्श होतां श्रीगुरुचरण । पापावेगळा होय नर ॥ १८ ॥
ब्रह्मराक्षस भयानक । काय सांगो त्याची भूक ।
गजतुरंग मनुष्यादिक । नित्य आहार करी सकळ ॥ १९ ॥
इतुकें भक्षितां तयासी । न वचे भूक परियेसीं ।
तृषाकांत समुद्रासी । प्राशन करितां न वचे तृषा ॥ २० ॥
ऐसा पापिष्ट राक्षस । होतां मुनीचा अंगस्पर्श ।
गेली क्षुधा-तृषा-आक्रोश । झाला ज्ञानी परियेसा ॥ २१ ॥
राक्षस ज्ञानी होऊनि । लागला मुनीश्र्वराचे चरणी ।
त्राहि त्राहि गुरुशिरोमणि । तूं साक्षात् ईश्र्वर ॥ २२ ॥
तारी तारी मुनिवरा । बुडालों अघोर सागरा ।
उद्धरावें दातारा । कृपासिंधु जगदिशा ॥ २३ ॥
तुझ्या दर्शनमात्रेसीं । जळल्या माझ्या पापराशी ।
तूं कृपाळू भक्तांसी । तारीं तारीं जगद्गुरु ॥ २४ ॥
येणेंपरी मुनिवरास । विनवीतसे राक्षस ।
वामदेव कृपासुरस । पुसतसे तये वेळीं ॥ २५ ॥
वामदेव म्हणे तयासी । तुवा कवणाचा कवण वंशीं ।
ऐसा अघोर ठायीं वससी । मनुष्यमात्र नसे ते ठायी ॥ २६ ॥
ऐकोनि मुनीचें वचन । ब्रह्मराक्षस करी नमन ।
विनवीतसे कर जोडोन । ऐक त्रिविक्रम मुनिराया ॥ २७ ॥
म्हणे राक्षस तये वेळीं । आपणासी ज्ञान जहालें सकळी ।
जातिस्मरण अनंतकाळीं । पूर्वापरींचें स्वामिया ॥ २८ ॥
तयामध्यें माझे दोष । उत्कृष्ट जन्म पंचवीस ।
दिसतसे प्रकाश । ऐक स्वामी वामदेवा ॥ २९ ॥
पूर्वजन्म पंचविसी । होतों राजा यवन-देशीं ।
‘ दुर्जेय ‘ नाम आपणासी । दुराचारीं वर्तलों जाण ॥ ३० ॥
म्यां मारिले बहुत लोक । प्रजेसी दिधलें दुःख ।
स्त्रिया वरिल्या अनेक । राज्यमदेंकरुनियां ॥ ३१ ॥
वरिल्या स्त्रियांव्यतिरिक्त । बलात्कारें धरिल्या अमित ।
एक दिवस देवोनि रति । पुनरपि न भोगीं तयांसी ॥ ३२ ॥
एके दिवशीं एकीसी । रति देऊनि त्यजीं तिसी ।
ठेविलें अंतर्गृहासी । पुनरपि तीतें न देखें नयनीं ॥ ३३ ॥
ऐसें अनेक स्त्रियांसीं । ठेविलें म्यां अंतर्गृहासी ।
मातें शापिती अहर्निशी । दर्शन नेदी म्हणोनियां ॥ ३४ ॥
समस्त राजे जिंकोनियां । आणीं स्त्रिया धरोनियां ।
एकेक दिवस भोगूनियां । त्यातें ठेविलें अंतर्गृहासी ॥ ३५ ॥
जेथें स्त्रिया सुरुपें असती । बळें आणोन देई मी रति ।
ज्या न येती संतोषवृत्तीं । तया द्रव्य देऊनि आणवीं ॥ ३६ ॥
विप्र होते माझे देशी । ते जाऊनि राहिले आणिक देशी ।
जाऊनि आणी त्यांचे स्त्रियांसी । भोगीं आपण उन्मत्तपणें ॥ ३७ ॥
पतिव्रता सुवासिनी । विधवा मुख्य करोनि ।
त्यांते भोगी उन्मत्तपणी । रजस्वला स्त्रियांसी देखा ॥ ३८ ॥
विवाह न होतां कन्यांसी । बलात्कारें भोगी त्यांसी ।
येणेंपरी समस्त देशीं । उपद्रविलें मदांधपणें ॥ ३९ ॥
ब्राह्मणस्त्रिया तीन शत । शतचारी क्षत्रिया ते ।
वैश्यिणी वरिल्या षट्शत । शूद्रस्त्रिया सहस्त्र जाण ॥ ४० ॥
एक शत चांडाळिणी । सहस्त्र वरिल्या पुलिंदिनी ।
पांच शत स्त्रिया डोंबिणी । रजकिणी वरिल्या शत चारी ॥ ४१ ॥
असंख्यात वारवनिता । भोगिल्या म्यां उन्मत्तता ।
तथापि माझे मनीं तृप्तता । नाही झाली स्वामिया ॥ ४२ ॥
इतुक्या स्त्रिया भोगून । संतुष्ट नव्हे माझें मन ।
विषयासक्त मद्यपान । करीं नित्य उन्मत्तें ॥ ४३ ॥
वर्ततां येणेंपरी देखा । व्याधिष्ठ झालों यक्ष्मादिका ।
परराष्ट्रराजे चालोनि ऐका । राज्य हिरतलें स्वामिया ॥ ४४ ॥
ऐसेपरी आपणासी । मरण जाहलें परियेसी ।
नेले दूतीं यमपुरासी । मज नरकामध्यें घातले ॥ ४५ ॥
देवांचीं सहस्त्र वर्षे देखा । दहा वेळ फिरविलें ऐका ।
पितृसहित आपण देखा । नरक भोगिले येणेंपरी ॥ ४६ ॥
पुढें जन्मलों प्रेतवंशीं । विद्रुप देही परियेसीं ।
सहस्त्र शिश्र्ने अंगासी । लागली असती परियेसा ॥ ४७ ॥
येणेंपरी दिव्य शत वर्षें । कष्टलों बहु क्षुधार्थे ।
पुनरपि पावलों यमपंथ । अनंत कष्ट भोगिले ॥ ४८ ॥
दुसरा जन्म आपणासी । व्याघ्रजन्म जीवहिंसी ।
अजगर जन्म तृतीयेसी । चवथ जाहलों लांडगा ॥ ४९ ॥
पांचवा जन्म आपणासी । ग्रामसूकर परियेंसी ।
सहावा जन्म जाहलों कैसी । सरडा होऊनि जन्मलों ॥ ५० ॥
सातवा जन्म झालों श्र्वान । आठवा जंबुक मतिहीन ।
नवम जन्म रोही-हरण । दहावा झालों ससा देखा ॥ ५१ ॥
मर्कट जन्म एकादश । घारीं झालों मी द्वादश ।
जन्म तेरावा मुंगूस । वायस जाहलो चतुर्दश ॥ ५२ ॥
जांबुवंत झालों पंचादश । रानकुक्कुट मी षोडश ।
जन्म जाहलों परियेस । पुढें येणेपरि अवधारी ॥ ५३ ॥
सप्तदश जन्मीं आपण । गर्दभ झालों अक्षहीन ।
मार्जारयोनीं संभवून । आलों स्वामी अष्टादशेसी ॥ ५४ ॥
एकुणिसावे जन्मासी । मंडूक झालों परियेसीं ।
कांसवजन्म विंशतीसी । एकविसावा मत्स्य झालों ॥ ५५ ॥
बाविसावा जन्म थोर । झालों तस्कर उंदीर ।
दिवांध झालों मी बधिर । उलूक जन्म तेविसावा ॥ ५६ ॥
जन्म चतुर्विंशतीसी । झालों कुंजर तामसी ।
पंचविंशती जन्मासी । ब्रह्मराक्षस आपण देखा ॥ ५७ ॥
क्षुधाक्रांत अहर्निशीं । कष्टतसें परियेंसीं ।
निराहारी अरण्यवासी । वर्ततसे स्वामिया ॥ ५८ ॥
तुम्हां देखतां अंतःकरणीं । वासना झाली भक्षीन म्हणोनि ।
यालागीं आलों धांवोनि । पापरुपी आपण देखा ॥ ५९ ॥
तुझा अंगस्पर्श होतां । जातिस्मरण झालें आतां ।
सहस्त्र जन्मींचें दुष्कृत । दिसतसे स्वामिया ॥ ६० ॥
मातें आतां जन्म पुरे । तुझ्या अनुग्रहें मी तरें ।
घोरांघार संसार । आतां यातना कडे करी ॥ ६१ ॥
तूं तारक विश्र्वासी । म्हणोनि मातें भेटलासी ।
तुझी दर्शनमहिमा कैसी । स्पर्श होतां ज्ञान झालें ॥ ६२ ॥
भूमीवरी मनुष्य असती । तैसा रुप दिससी यति ।
परि तुझी महिमा ख्याति । निरुपम असे दातारा ॥ ६३ ॥
महापापी दुराचारी । आपण असे वनांतरीं ।
तुझे अंगस्पर्शमात्रीं । ज्ञान जाहलें अखिल जन्मांचें ॥ ६४ ॥
कैसा महिमा तुझ्या अंगीं । ईश्र्वर होशील कीं जगीं ।
आम्हां उद्धरावयालागीं । आलासी स्वामी वामदेवा ॥ ६५ ॥
ऐसें म्हणतां राक्षसासी । वामदेव सांगे संतोषीं ।
भस्ममहिमा आहे ऐशी । माझे अंगींची परियेसा ॥ ६६ ॥
सर्वांग माझें भस्मांकित । तुझे अंगा लागलें क्वचित ।
त्याणें झालें तुज चेत । ज्ञाप्रकाश शत जन्मांतरीचें ॥ ६७ ॥
भस्ममहिमा अपरांपर । परि ब्रह्मादिकां अगोचर ।
याचि कारणें कर्पूरगौर । भूषण करी सर्वांगीं ॥ ६८ ॥
ईश्र्वरें वंदिल्या वस्तूसी । वर्णितां अशक्य आम्हांसी ।
तोचि शंकर व्योमकेशी । जाणें भस्ममहिमान ॥ ६९ ॥
जरी तूं पुसती आम्हांसी । सांगेन दृष्टांत परियेंसी ।
आम्ही देखिलें दृष्टीसीं । अपार महिमा भस्माचा ॥ ७० ॥
विप्र एक द्रविडदेशीं । आचारहीन परियेसीं ।
सदा रत शूद्रिणीसी । कर्मभ्रष्ट वर्तत होता ॥ ७१ ॥
समस्त मिळोनि विप्रयाति । तया द्विजा बहिष्कारिती ।
मातापिता दाईज गोती । त्यजिती त्यासी बंधुवर्ग ॥ ७२ ॥
येणेंपरि तो ब्राह्मण । प्रख्यात झाला आचारहीन ।
शूद्रिणीतें वरुन । होता काळ क्रमूनियां ॥ ७३ ॥
ऐसा पापी दुराचारी । तस्करविद्येने पोट भरी ।
आणिक स्त्रियांशीं व्यभिचारी । उन्मत्तपणें परियेसा ॥ ७४ ॥
वर्ततां ऐंसें एक दिवसीं । गेला होता व्यभिचारासी ।
तस्करविद्या करितां निशीं । वधिलें त्यासी एके शूद्रें ॥ ७५ ॥
वधूनियां विप्रासी । ओढोनि नेलें तेचि निशीं ।
टाकिलें बहिर्ग्रामेसी । अघोर स्थळीं परियेसा ॥ ७६ ॥
श्र्वान एक तये नगरीं । बैसला होता भस्मावरी ।
क्षुधाक्रांत अवसरी । गेला हिंडत प्रेतघ्राणीं ॥ ७७ ॥
देखोनि तया प्रेतासी । गेला श्र्वान भक्षावयासी ।
प्रेतावरी बैसून हर्षी । क्षुधानिवारण करीत होता ॥ ७८ ॥
भस्म होतें श्र्वानाचे पोटी । लागलें प्रेताचे ललाटीं ।
वक्षःस्थळीं बाहुवटीं । लागलें भस्म परियेसा ॥ ७९ ॥
प्राण त्यजितां द्विजवर । नेत होते यमकिंकर ।
नानापरि करीत मार । यमपुरा नेताति ॥ ८० ॥
कैलासपुरींचे शिवदूत । देखोनि आले तें प्रेत ।
भस्म सर्वांगीं उद् धूळित । म्हणती यातें कवणें नेलें ॥ ८१ ॥
यातें योग्य शिवपुर । केवीं नेलें ते यमकिंकरें ।
म्हणोनि धांवती वेगवक्त्रें । यमकिंकरा मारावया ॥ ८२ ॥
शिवदूत येतां देखोनि । यमदूत जाती पळोनि ।
तया द्विजातें सोडूनि । गेलें आपण यमपुरा ॥ ८३ ॥
जाऊनि सांगती यमासी । गेलों होतों भूमीसी ।
आणित होतों पापियासी । अघोररुपेंकरुनियां ॥ ८४ ॥
तें देखोनि शिवदूत । धांवत आलें मारु म्हणत ।
हिरोनि घेतलें प्रेत । वधीत होते आम्हांसी ॥ ८५ ॥
आतां आम्हां काय गति । कधीं न वचों त्या क्षिती ।
आम्हांसी शिवदूत मारिती । म्हणोनि विनवीती यमासी ॥ ८६ ॥
ऐकोनि दूतांचे वचन । यम निघाला कोपून ।
गेला त्वरित ठाकून । शिवदूतांजवळी देखा ॥ ८७ ॥
यम म्हणे शिवदूतांसी । कां माझ्या किंकरांसी ।
हिरोनि घेतले पापियासी । केवीं नेतां शिवमंदिरा ॥ ८८ ॥
याचें पाप असे प्रबळ । जितकी गंगेंत असे वाळू ।
तयाहूनि अधिक केवळ । अघोररुप असे देखा ॥ ८९ ॥
नव्हे योग्य हा शिवपुरासी । यातें बैसवोनि विमानेसीं ।
केवीं नेतां मूढपणेसीं । म्हणोनि कोपे यम देखा ॥ ९० ॥
ऐकोनि यमाचें वचन । शिवदूत सांगती विस्तारुन ।
प्रेतकपाळीं लांछन । भस्म होतें परियेसा ॥ ९१ ॥
वक्षःस्थळीं ललाटेसी । बाहुमूळीं करकंकणेसी ।
भस्म लाविलें प्रेतासी । केवी अतळती तुझे दूत ॥ ९२ ॥
आम्हां आज्ञा ईश्र्वराची । भस्मांकित तनु मानवाची ।
जीव आणावा त्या नराचा । कैलासपदीं शाश्र्वत ॥ ९३ ॥
भस्म कपाळीं असत । केवीं आतळती तुझे दूत ।
तात्काळीं होतों वधित । सोडिलें आम्हीं धर्मासी ॥ ९४ ॥
पुढें तरी आपुल्या दूतां । चुद्धि सांगा तुम्ही आतां ।
जे नर असती भस्मांकितां । त्यातें तुम्ही न आणावें ॥ ९५ ॥
भस्मांकित नरासी । दोष न लागती परियेसीं ।
तो योग्य होय स्वर्गासी । म्हणोनि सांगती शिवदूत ॥ ९६ ॥
शिवदूत वचन ऐकोन । यमधर्म गेला परतोन ।
आपुलें दूतां पाचारुन । सांगतसे परियेसा ॥ ९७ ॥
यम सांगे आपुले दूतां । भूमीवरी जाऊनि आतां ।
जे कोण असतील भस्मांकित । त्यांतें तुम्ही न आणावें ॥ ९८ ॥
अनेकपरी दोष जरी । केले असत धुरंधरीं ।
त्यांतें न आणावें आमुचे पुरीं । त्रिपुंड्र टिळक नरासी ॥ ९९ ॥
रुद्राक्षमाळा ज्याचे गळां । असेल त्रिपुंड्र टिळा ।
त्यातें तुम्ही नातळा । आज्ञा असे ईश्र्वराची ॥ १०० ॥
वामदेव म्हणे राक्षसासी । या विभुतीची महिमा असे ऐशी ।
आम्ही लावितों भक्तीसीं । देवादिकां दुर्लभ ॥ १०१ ॥
पाहें पां ईश्र्वर प्रीतीसीं । सदा लावितो भस्मासी ।
ईश्र्वरें वंदिल्या वस्तूसी । कवण वर्णूं शके सांग मज ॥ १०२ ॥
ऐकोनि वामदेवाचें वचन । ब्रह्मराक्षस करी नमन ।
उद्धारावें जगज्जीवना । ईश्र्वर तूंचि वामदेवा ॥ १०३ ॥
तुझे चरण मज भेटले । सहस्त्र जन्मींचें ज्ञान जाहले ।
कांहीं पुण्य होतें केलें । त्याणें गुणें भेटलासी ॥ १०४ ॥
आपण जघीं राज्य करितां । केलें पुण्य स्मरलें आतां ।
तळें बांधविलें रानांत । दिल्ही वृत्ति ब्राह्मणांसी ॥ १०५ ॥
इतुकें पुण्य आपणासी । घडलें होतें परियेसी ।
वरकड केले सर्व दोषी । राज्य करितां स्वामिया ॥ १०६ ॥
जघीं नेलें यमपुरासी । यमें पुसिलें चित्रगुप्तासी ।
माझें पुण्य त्या यमासी । चित्रगुप्तें सांगितलें ॥ १०७ ॥
तधीं मातें यमधर्मे आपण । सांगितलें होतें हें पुण्य ।
पंचविशति जन्मीं जाण । फळासी येईल म्हणोनि ॥ १०८ ॥
तया पुण्यापासोन । भेटी जाहली तुझे चरण ।
करणें स्वामी उद्धारण । जगद्गुरु वामदेवा ॥ १०९ ॥
या भस्माचें महिमान । कैसें लावावे विधान ।
कवण मंत्र उद्धारण । विस्तारुन सांग मज ॥ ११० ॥
वामदेव म्हणे राक्षसासी । विभूतीचें धारण मज पुससी ।
सांगेन आतां विस्तारेसीं । एकचित्तें ऐक पां ॥ १११ ॥
पूर्वी मंदरगिरिपर्वतीं । क्रीडेसी गेले गिरिजापति ।
कोटि रुद्रादिगणसहिती । बैसले होते वोळगेसी ॥ ११२ ॥
तेहतीस कोटि देवांसहित । देवेंद्र आला तेथें त्वरित ।
अग्नि वरुण यमसहित । कुबेर वायु आला तेथें ॥ ११३ ॥
गंधर्व यक्ष चित्रसेन । खेचर पन्नग विद्याधरण ।
किंपुरुष सिद्ध साद्य जाण । आले गुह्यक सभेसी ॥ ११४ ॥
देवाचार्य बृहस्पति । वसिष्ठ नारद तेथें येती ।
अर्यमादि पितृसहिती । तया ईश्र्वर वोळगेसी ॥ ११५ ॥
दक्षादि ब्रह्मा येर सकळ । आले समस्त ऋषीकुळ ।
उर्वशादि अप्सरामेळ । आले त्या ईश्र्वरसभेसी ॥ ११६ ॥
चंदिकासहित शक्तिगण देखा । आदित्यादि द्वादशार्का ।
अष्ट वसू मिळोन ऐका । आले ईश्र्वर सभेसी ॥ ११७ ॥
अश्र्विनी देवता परियेसी । विश्र्वेदेव मिळून निर्दोषी ।
आले ईश्र्वरसभेसी । ऐके ब्रह्मराक्षसा ॥ ११८ ॥
भूतपति महाकाळ । नंदिकेश्र्वर महानीळ ।
काठीकर दोघे प्रबळ । उभे पार्श्र्वी असती देखा ॥ ११९ ॥
वीरभद्र शंखकर्ण । मणिभद्र षट्कर्ण ।
वृकोदर देवमान्य । कुंभोदर आले तेथें ॥ १२० ॥
कुंडोदर मंडोदर । विकटकर्ण कर्णधार ।
धारकेतु महावीर । भूतनाथ तेथें आला ॥ १२१ ॥
भृंगी रिटी भूतनाथ । नानारुपी गण समस्त ।
नानावर्ण मुखें ख्यात । नानावर्ण-शरीर-अवयवी ॥ १२२ ॥
रुद्रगणांची रुपें कैसीं । सांगेन ऐका विस्तारेसीं ।
कित्येक कृष्णवर्णेसी । श्र्वेत-पीत-धूम्रवर्ण ॥ १२३ ॥
हिरवे ताम्र सुवर्ण । लोहित चित्रविचित्र वर्ण ।
मंडूकासारिखें असे वदन । रुद्रगण आले तेथें ॥ १२४ ॥
नानाआयुधें-शस्त्रेंसी । नाना वाहनें भूषणेसी ।
व्याघ्रमुख कित्येकांसी । किती सूकर-गजमुखी ॥ १२५ ॥
कित्येक नक्रमुखी । कित्येक श्र्वान-मृगमुखी ।
उष्ट्रवदन कित्येकी । किती शरभ-शार्दूलवदनें ॥ १२६ ॥
कित्येक भैरुंडमुख । सिंहमुख कित्येक ।
दोनमुख गण देख । चतुर्मुख गण कितीएक ॥ १२७ ॥
चतुर्भुज गण अगणिक । कितीएका नाहीं मुख ।
ऐसे गण तेथें येती देख । ऐक राक्षसा एकचित्तें ॥ १२८ ॥
एकहस्त द्विहस्तेसीं । पांच सहा हस्तकेसीं ।
पाद नाहीं कितीएकांसी । बहुपादी किती जाणा ॥ १२९ ॥
कर्ण नाहीं कित्येकांसी । एककर्ण अभिनव कैसी ।
बहुकर्ण परियेसीं । ऐसे गण येती तेथें ॥ १३० ॥
कित्येकांसी नेत्र एक । कित्येका चारी नेत्र विचित्र ।
किती स्थूळ कुब्जक । ऐसे गण ईश्र्वराचे ॥ १३१ ॥
ऐशापरीच्या गणांसहित । बैसला शिव मूर्तिमंत ।
सिंहासन रत्नखचित । सप्त प्रभावळीचें ॥ १३२ ॥
आरक्त एक प्रभावळी । तयावरी रत्नें जडलीं ।
अनुपम्य दिसे निर्मळी । सिंहासन परियेसा ॥ १३३ ॥
दुसरी एक प्रभावळी । हेमवर्ण पिवळी ।
मिरवीतसे रत्ने बहळीं । सिंहासन ईश्र्वराचे ॥ १३४ ॥
तिसरिये प्रभावळीसी । नीलवर्ण रत्नें कैसी ।
जडली असती कुसरीसीं । सिंहासन ईश्र्वराचें ॥ १३५ ॥
शुभ्र चतुर्थ प्रभावळी । रत्नखचित असे कमळीं ।
आरक्तवर्ण असे जडली । सिंहासन शंकराचें ॥ १३६ ॥
वैडूर्यरत्नखचित । मोतीं जडलीं असतीं बहुत ।
पांचवी प्रभावळी ख्यात । सिंहासन ईश्र्वराचें ॥ १३७ ॥
सहावी भूमि नीलवर्ण । भीतरी रेखा सुवर्णवर्ण ।
रत्नें जडलीं असतीं गहन । अपूर्व सिंहासन ईश्र्वराचें ॥ १३८ ॥
सातवी ऐसी प्रभावळी । अनेक रत्नें असे जडली ।
जे कां विश्र्वकर्म्यानें रचिली । अपूर्व देखा त्रिभुवनांत ॥ १३९ ॥
ऐशा सिंहासनावरी । बैसलासे त्रिपुरारि ।
कोटिसूर्य तेजासरी । भासतसे परियेसा ॥ १४० ॥
महाप्रळयसमयासी । सप्तावर्ण-मिळणी जैसी ।
तैसिया श्र्वासोश्र्वासेसीं । बैसलासे ईश्र्वर ॥ १४१ ॥
भाळनेत्र ज्वाळमाळा । संवर्ताग्नि जटामंडळा ।
कपाळीं चंद्र षोडशकळा । शोभतसे सदाशिव ॥ १४२ ॥
तक्षक देखा वामकर्णी । वासुकी असे कानीं दक्षिणीं ।
तया दोघांचे नयन । नीलरत्नापरी शोभती ॥ १४३ ॥
नीलकंठ दिसे आपण । नागहार आभरण ।
सर्पांचेंचि करी कंकण । मुद्रिकाही देखा सर्पाचिया ॥ १४४ ॥
मेखला तया सर्पाचें । चर्मपरिधान व्याघ्राचें ।
शोभा घंटा दर्पणाचे । ऐसेपरी दिसतसे ॥ १४५ ॥
कर्कोटक-महापद्म । केलीं नूपुरें पाईंजण ।
जैसा चंद्र-संपूर्ण । तैसा शुभ्र दिसतसे ॥ १४६ ॥
म्हणोनि कर्पूरगौर म्हणती । ध्यानीं ध्याइजे पशुपति ।
ऐसा भोळाचक्रवर्ती । बैसलासे सभेंत ॥ १४७ ॥
रत्नमुकुट असे शिरीं । नागेन्द्र असे केयुरीं ।
कुंडलांची दिप्ति थोरी । दिसतसे ईश्र्वर ॥ १४८ ॥
कंठीं सर्पांचे हार । नीलकंठ मनोहर ।
सर्वांगीं सर्पांचे अलंकार । शोभतसे ईश्र्वर ॥ १४९ ॥
शुभ्र कमळें अर्चिला । कीं चंदनें असे लेपिला ।
कर्पूरकेळीनें पूजिला । ऐसा दिसे ईश्र्वर ॥ १५० ॥
दहाभुजा विस्तारेसीं । एकेक हातीं आयुधेंसी ।
बैसलासे सभेसी । सर्वेश्र्वर शंकर ॥ १५१ ॥
एके हातीं त्रिशूळ देखा । दुसरा डमरु सुरेखा ।
येरे हातीं खड्ग तिखा । शोभतसे ईश्र्वर ॥ १५२ ॥
पानपात्र एका हातीं । धनुष्य-बाणें कर शोभती ।
खट्वांग फरश येरे हातीं । अंकुश करी मिरवीतसे ॥ १५३ ॥
मृग धरिला असे करीं देखा । ऐसा तो हा पिनाका ।
दहाभुजा दिसती निका । बैसलासे सभेंत ॥ १५४ ॥
पंचवक्त सर्वेश्र्वर । एकेक मुखाचा विस्तार ।
दिसतसे सालंकार । सांगेन ऐका श्रोतेजन ॥ १५५ ॥
कलंकाविणें चंद्र जैसा । किंवा क्षीरफेन ऐसा ।
भस्मभूषणें रुपें कैसा । दिसे मन्मथातें दाहोनियां ॥ १५६ ॥
सूर्य-चंद्र-अग्निनेत्र । नागहार कटिसूत्र ।
दिसे मूर्ति पवित्र । सर्वेश्र्वर परियेसा ॥ १५७ ॥
शुभ्र टिळक कपाळीं । बरवा शोभे चंद्रमौळी ।
हास्यवदन केवळीं । अपूर्व देखा श्रीशंकर ॥ १५८ ॥
दुसरें मुख उत्तरेसी । शोभतसे विस्तारेसीं ।
ताम्रवर्णाकार कमळेसी । अपूर्व दिसे परियेसा ॥ १५९ ॥
जैसें दाडिंबाचे फूल । किंवा प्रातःरविमंडळ ।
तैसें मिरवे मुखकमळ । ईश्र्वरांचें परियेसा ॥ १६० ॥
तिसरें मुख पूर्वदिशीं । गंगा अर्धचंद्र शिरसी ।
जटाबंधन केली कैसी । सर्पवेष्टित परियेसा ॥ १६१ ॥
चवथें मुख दक्षिणेसी । मिरवे नीलवर्णेसी ।
विक्राळ दाढा दारुणेसीं । दिसतसे तो ईश्र्वर ॥ १६२ ॥
मुखंहूनि ज्वाला निघती । तैसा दिसे तीव्रमूर्ति ।
रुंडमाळा शोभती । सर्पवेष्टित परियेसा ॥ १६३ ॥
पांचवें असे ऐसें वदन । व्यक्ताव्यक्त असे जाण ।
साकार निराकार सुगुण । सगुण निर्गुण ईश्र्वर ॥ १६४ ॥
सलक्षण निर्लक्षण । ऐसें शोभतसे वदन ।
परब्रह्म वस्तु तो जाण । सर्वेश्र्वर पंचमुखी ॥ १६५ ॥
काळ व्याळ सर्प बहुत । कंठी माळा मिरवे ख्यात ।
चरण मिरवीती आरक्त । कमळापरी ईश्र्वराचे ॥ १६६ ॥
चंद्रासारिखीं नखें देखा । मिरवी चरणीं पादुका ।
अळंकार-सर्प ऐका । शोभतसे परमेश्र्वर ॥ १६७ ॥
व्याघ्रांबर पांघरुण । सर्प बांधले असे आपण ।
गांठी बांधिली असे जाण । नागबंधन करुनियां ॥ १६८ ॥
नाभीं चंद्रावळी शोभे । हृदयीं कटाक्ष रोम उभे ।
परमार्थ मूर्ति लाभे । भक्तजनां मनोहर ॥ १६९ ॥
ऐसा रुद्र महाभोळा । सिंहासनीं आरुढला ।
पार्वतीसहित शोभला । बैसलासे परमेश्र्वर ॥ १७० ॥
पार्वतीचे शृंगार । नानापरीचें अलंकार ।
मिरवीतसे अगोचर । सर्वेश्र्री परियेसा ॥ १७१ ॥
कनकचाफे गोरटी । मोतियांचा हार कंठी ।
रत्नखचित मुकुटी । नागबंदी दिसतसे ॥ १७२ ॥
नानापरीच्या पुष्पजाति । मुकुटावरी शोभती ।
तेथे भ्रमर आलापिती । परिमळालागीं परियेसा ॥ १७३ ॥
मोतियांची थोर जाळी । मिरवीतसे मुकुटाजवळी ।
रत्नें असतीं जडलीं । शोभायमान दिसतसे ॥ १७४ ॥
मुख दिसे पूर्णचंद्र । मिरवतसे हास्य मंद ।
जगन्माता विश्र्वंद्य । दिसतसे परमेश्र्वरी ॥ १७५ ॥
नासिक बरवें सरळ । तेथें मिरवे मुक्ताफळ ।
त्यावरी रत्नें सोज्ज्वळ । जडलीं असती शोभायमान ॥ १७६ ॥
अधर पवळवेली दिसे । दंतपंक्ति रत्न जैसे ।
ऐसी माता मिरवतसे । जगन्माता परियेसा ॥ १७७ ॥
कानीं तानवडें भोंवरिया । रत्नखचित मिरवलिया ।
अलंकार महामाया । लेइली असे जगन्माता ॥ १७८ ॥
पीतवर्ण चोळी देखा । कुच तटीं शोभे निका ।
एकाजवळी रत्नें अनेका । शोभतसे कंठीं हार ॥ १७९ ॥
कालव्याल सर्प थोर । स्तनपान करिती मनोहर ।
कैसे भाग्य दैव थोर । त्या सर्पांचे परियेसा ॥ १८० ॥
आरक्त वस्त्र नेसली । जैसें दाडिंब पुष्पवेली ।
किंवा कुंकुमें डंवरिली । गिरिजा माता परियेसा ॥ १८१ ॥
बाहुदंड सुरेखा । करीं कंकण मिरवे देखा ।
रत्नखचित मेखळ देखा । लेहली असे अपूर्व जे ॥ १८२ ॥
चरण शोभती महा बरवे । असती नेपुरें स्वभावें ।
ऐसें पार्वती-ध्यान घ्यावें । म्हणती गण समस्त ॥ १८३ ॥
अष्टमीच्या चंद्रासरिसा । मिरवें टिळक कपाळीं कैसा ।
त्रिपुंड्र टिळा शुभ्र जैसा । मोतियांचा परियेसा ॥ १८४ ॥
नानापरीचे अलंकार । अनेकपरीचे श्रृंगार ।
कवण वर्णूं शके पार । जगन्माता अंबिकेचा ॥ १८५ ॥
ऐसा शंभु उमेसहित । बैसलासे सभेंत ।
तेहतीस कोटी परिवारासहित । इंद्र उभा वोळगेसी ॥ १८६ ॥
उभे समस्त सुरवर । देवऋषि सनत्कुमार ।
आले तेथें वेगवक्त्र । तया ईक्ष्वरसभेसी ॥ १८७ ॥
सनत्कुमार तये वेळीं । लागतसे चरणकमळीं ।
साष्टांग नमन बहाळीं । विनवीतसे शिवासी ॥ १८८ ॥
जय जया उमाकांता । जय जया शंभु विश्र्वकर्ता ।
त्रिभुवनीं तूंचि दाता । चतुर्विध पुरुषार्थ ॥ १८९ ॥
समस्त धर्म आपणासी । स्वामी निरोपिलें कृपेसीं ।
भवार्णवीं तरावयासी । पापक्षयाकारणें ॥ १९० ॥
आणिक एक आम्हां देणें । मुक्ति होय अल्पपुण्यें ।
चारी पुरुषार्थ येथे गुणें । अनायासें साधिजे ॥ १९१ ॥
एर्हवीं समस्त पुण्यासी । करावें कष्ट असमसहासीं ।
हितार्थ सर्व मानवांसी । निरोपावें स्वामिया ॥ १९२ ॥
ऐसें विनवी सनत्कुमार । मनीं संतोषोनियां ईश्र्वर ।
सांगता झाला कर्पूरगौर । सनत्कुमार मुनीसी ॥ १९३ ॥
ईश्र्वर म्हणे तये वेळीं । ऐका देव ऋषि सकळीं ।
घडे धर्म तात्काळीं । ऐसें पुण्य सांगेन ॥ १९४ ॥
वेदशास्त्रसंमतेसीं । असे धर्म परियेसीं ।
अनंत पुण्य त्रिपुंड्रेसी । भस्मांकित परियेसा ॥ १९५ ॥
ऐकोनि विनवी सनत्कुमार । कवणें विधीं लाविजे नर ।
कवण ‘ स्थान ‘ ; ‘ द्रव्य ‘ परिकर । ‘शक्ति’,’देवता’ कवण असे ॥ १९६ ॥
कवण ‘कर्तु’, किं ‘प्रमाण’ । कोण मंत्रे लाविजे आपण ।
स्वामी सांगा विस्तारुन । म्हणोनि चरणीं लागला ॥ १९७ ॥
ऐसी विनंति ऐकोनि । सांगे शंकर विस्तारोनि ।
गोमय-द्रव्य, देवता अग्नि । भस्म करणें परियेसा ॥ १९८ ॥
पुरातनीचे यज्ञस्थानीं । जे का असे मेदिनी ।
पुण्य बहुत लावितांक्षणी । भस्माकिंत परियेसा ॥ १९९ ॥
‘ सद्योजाता’दि मंत्रेसीं । घ्यावें भस्म तळहस्तासी ।
अभिमंत्रावें भस्मासी । ‘अग्निरित्या’दि मंत्रेकरोनि ॥ २०० ॥
‘मानस्तोके’ ति मंत्रेसीं । समर्दावे अंगुष्ठेसीं ।
‘त्र्ंयबका’दि मंत्रेसी । शिरसीं लाविजे परियेसा ॥ २०१ ॥
‘ त्र्यायुषे’ ति मंत्रेसीं । लाविजे ललाट भुजांसी ।
त्याणेंचि मंत्रें परियेसी । स्थानी स्थानी लाविजे ॥ २०२ ॥
तीनी रेखा एके स्थानीं । लावाव्या त्याच मंत्रांनी’ ।
अधिक न लाविजे भ्रुवांहुनि । भ्रुसमान लाविजे ॥ २०३ ॥
मध्यमानामिकांगुळेसीं । लाविजे पहिले ललाटेसी ।
प्रतिलोम -अंगुष्ठेसी । मध्यरेषा काडिजे ॥ २०४ ॥
त्रिपुंड्र येणेपरी । लाविजे तुम्ही परिकरी ।
एक एक रेखेच्या विस्तारीं । सांगेन ऐका एकचित्तें ॥ २०५ ॥
नव देवता विख्यातेसी । असती एकेक रेखेसी ।
‘अ’ कार गार्हपत्यासी । भूरात्मा रजोगुण ॥ २०६ ॥
ऋग्वेद आणि क्रियाशक्ति । प्रातःसवन असे ख्याति ।
महादेव-देव म्हणती । प्रथम रेखा येणेंपरी ॥ २०७ ॥
दुसरे रेखेची देवता । सांगेन ऐका विस्तारता ।
‘ उकार ‘ दक्षिणाग्नि देवता । नभ सत्व जाणावें ॥ २०८ ॥
यजुर्वेद म्हणिजे त्यासी । मध्यंदिन-सवन परियेसीं ।
इच्छाशक्ति अंतरात्मेसीं । महेश्र्वर-देव जाणा ॥ २०९ ॥
तिसरी रेखा मधिलेसी । ‘ म ‘ कार आहवनीय परियेसीं ।
परमात्मा दिव हर्षी । ज्ञानशक्ति तमोगुण ॥ २१० ॥
तृतीयसवन परियेसीं । सामवेद असे त्यासी ।
शिवदैवत निर्धारेंसी । तीनि रेखा येणेंविधि ॥ २११ ॥
ऐसें नित्य नमस्कारुनि । त्रिपुंड्र लाविजे भस्मेंनि ।
महेश्र्वराचें व्रत म्हणोनि । वेदशास्त्रें बोलताति ॥ २१२ ॥
मुक्तिकामें जे लाविती । त्यासी नाहीं पुनरावृत्ति ।
जें जें मनीं संकल्पिती । लाधे चारी पुरुषार्थ ॥ २१३ ॥
ब्रह्मचारी-गृहस्थासी । वानप्रस्थ-यतीसी ।
समस्तीं लाविजे हर्षीं । भस्मांकित त्रिपुंड्र ॥ २१४ ॥
महापापी असे आपण । उपपातकी जरी जाण ।
भस्म लावितां तत्क्षण । पुण्यात्मा तोचि होय ॥ २१५ ॥
क्षत्रिय-वैश्य-शूद्र-स्त्रीवध्यासी । गोहत्यादि-पातकासी ।
वीरहत्या-आत्महत्येसी । शुद्धात्मा करी भस्मांकित ॥ २१६ ॥
विधिपूर्वक मंत्रेसीं । जे लाविती भक्तिसीं ।
त्यांची महिमा अपारेसीं । एकचित्तें परियेसा ॥ २१७ ॥
जरी नेणे मंत्रासी । त्याणें लाविजे भावशुद्धीसीं ।
त्याची महिमा अपारेसीं । एकचित्तें परियेसा ॥ २१८ ॥
परद्रव्यहारक देखा । परस्त्रीगमन ऐका ।
असेल पापी परनिंदका । तोही पुनीत होईल जाणा ॥ २१९ ॥
परक्षेत्रहरण देखा । परपीडक असेल जो कां ।
सस्य आराम तोडी का । ऐसा पातकी पुनीत होई ॥ २२० ॥
गृहदाहादि केला दोष । असत्यवादी परियेस ।
पैशुन्यपण पापास । वेदविक्रय पाप जाणा ॥ २२१ ॥
कूटसाक्षी व्रतत्यागी । कौटिल्य करी पोटालागीं ।
ऐसीं पापें सदा भोगी । तोही पुनीत होय जाणा ॥ २२२ ॥
गाई-भूमि-हिरण्यदान । म्हैषी-तीळ-कंबळदान ।
घेतलें असेल वस्त्रान्न । तोही पुनीत होय जाणा ॥ २२३ ॥
धान्यदान जलादिदान । घेतलें असेल नीचापासून ।
त्याणें करणें भस्मधारण । तोही पुनीत होय जाणा ॥ २२४ ॥
दासी-वेश्या-भुजंगीसीं । वृषलस्त्री-रजस्वलेंसीं ।
केलें असती जे कां दोषी । तोही पुनीत होय जाणा ॥ २२५ ॥
कन्या विधवा अन्य स्त्रियांशीं । घडला असेल संग जयासी ।
अनुतप्त होऊनि परियेसीं । भस्म लावितां पुनीता ॥ २२६ ॥
रस-मांस-लवणादिका । केला असेल विक्रय जो कां ।
पुनीत होय भस्मसंपर्का । त्रिपुंड्र लावितां परियेसा ॥ २२७ ॥
जाणोनि अथवा अज्ञानता । पाप घडलें असंख्याता ।
भस्म लावितां पुनीता । पुण्यात्मा होय जाणा ॥ २२८ ॥
नाशी समस्त पापांसी । भस्ममहिमा आहे ऐशी ।
शिवनिंदक पापियासी । न करी पुनीत परियेसा ॥ २२९ ॥
शिवद्रव्य-अपहारकासी । निंदा करी शिवभक्तांसी ।
न होय निष्कृति त्यासी । पापावेगळा नव्हे जाणा ॥ २३० ॥
रुद्राक्षमाळा जयाचे गळां । लाविला असेल त्रिपुंड्र टिळा ।
अन्य पापी होय केवळा । तोही पूज्य तीन्ही लोकीं ॥ २३१ ॥
\
जितुकी तीर्थे भूमीवरी । असतील क्षेत्रें नानापरी ।
स्नान केलें पुण्य-सरी । भस्म लावितां परियेसा ॥ २३२ ॥
मंत्र असती कोटी सात । पंचाक्षरादि विख्यात ।
अनंत आगम असे मंत्र । जपिलें फळ भस्मांकिता ॥ २३३ ॥
पूर्वजन्म-सहस्त्रांती । सहस्त्र जन्म पुढें होती ।
भस्मधारणें पापें जातीं । बेचाळिस वंशादिक ॥ २३४ ॥
इहलोकीं अखिल सौख्य । होतीं पुरुष शतायुष्य ।
व्याधि न होती शरीरास । भस्म लावितां नरासी ॥ २३५ ॥
अष्टैश्र्वर्ये होतीं त्यासी । दिव्य शरीर परियेसीं ।
अंती ज्ञान होईल निश्र्चयेसीं । देहांतीं तया नरा ॥ २३६ ॥
बैसवोनि दिव्य विमानीं । देवस्त्रिया शत येऊनि ।
सेवा करिती येणें गुणीं । घेऊनि जाती स्वर्गभुवना ॥ २३७ ॥
विद्याधर सिद्धजन । गंधर्वादि देवगण ।
इंद्रादि लोकपाळ जाण । वंदिती समस्त तयासी ॥ २३८ ॥
अनंतकाळ तया स्थानीं । सुखें असती संतोषोनि ।
मग जाती तेथोनि । ब्रह्नलोकीं शाश्र्वत ॥ २३९ ॥
एकशत कल्पवरी । रहाती ब्रह्मलोकीं स्थिरी ।
तेथोनि जाती वैकंठपुरीं । विष्णुलोकीं परियेसा ॥ २४० ॥
ब्रह्मकल्प तीनवरी । रहाती नर वैकुंठपुरीं ।
मग पावती कैलासपुरीं । अक्षय काळ तेथें रहाती ॥ २४१ ॥
शिवसायुज्य होय त्यासी । संदेह सोडोनियां मानसीं ।
लावा त्रिपुंड्र भक्तीसीं । सनत्कुमारादि सकळिक हो ॥ २४२ ॥
वेदशास्त्रादि उपनिषदार्थ । सार पाहिलें मीं अवलोकित ।
चतुर्विध पुरुषार्थ । भस्मधारणें होय जाणा ॥ २४३ ॥
ऐसें त्रिपुंड्रमहिमान । सांगितलें ईश्र्वरें विस्तारुन ।
लावा तुम्ही सकळ जन । सनत्कुमारादि ऋषीश्र्वर हो ॥ २४४ ॥
सांगोनि सनत्कुमारासी । गेला ईश्र्वर कैलासासी ।
सनत्कुमार महाहर्षी । गेला ब्रह्मलोकाप्रती ॥ २४५ ॥
वामदेव महामुनि । सांगती ऐसे विस्तारोनि ।
ब्रह्मराक्षसें संतोषोनि । नमन केलें चरणकमलासी ॥ २४६ ॥
वामदेव म्हणे राक्षसासी । भस्ममाहात्म्य आहे ऐसी ।
माझें अंगस्पर्शेसीं । ज्ञान तुज प्रकाशिलें ॥ २४७ ॥
ऐसें म्हणोनि संतोषीं । अभिमंत्रोनि भस्मासी ।
देता झाला राक्षसासी । वामदेव तया वेळीं ॥ २४८ ॥
ब्रह्मराक्षस तया वेळीं । लावितां त्रिपुंड्र कपाळीं ।
दिव्यदेह तात्काळीं । तेजोमूर्ति जाहला परियेस ॥ २४९ ॥
दिव्य अवयव झालें त्यासी । जैसा सूर्यसंकाशी ।
झाला आनंदरुप कैसी । ब्रह्मराक्षस तया वेळीं ॥ २५० ॥
नमन करुनि योगीश्र्वरासी । केली प्रदक्षिणा भक्तिसी ।
विमान आले तत् क्षणेसी । सूर्यसंकाश परियेसा ॥ २५१ ॥
दिव्य विमानीं बैसोनि । गेला स्वर्गासी तत्क्षणीं ।
वामदेव महामुनीं । दिधला तयासी परलोक ॥ २५२ ॥
वामदेव महादेव । मनुष्यरुप दिसतो स्वभाव ।
प्रत्यक्ष जाणा तो शांभव । हिंडे भक्त तारावया ॥ २५३ ॥
त्रयमूर्तीचा अवतारु । वामदेव तोचि गुरु ।
करावया जगदोद्धारु । हिंडत होता भूमीवरी ॥ २५४ ॥
भस्ममाहात्म्य असे थोरु । विशेष हस्तस्पर्श गुरु ।
ब्रह्मराक्षसासी दिधला वरु । उद्धार गति परियेसा ॥ २५५ ॥
समस्त मंत्र असती । गुरुविणें साध्य नव्हती ।
वेदशास्त्रें वाखाणिती । ‘ नास्ति तत्त्वं गुरोः परम् ‘ ॥ २५६ ॥
सूत म्हणे ऋषेश्र्वरांसी । भस्ममाहात्म्य आहे ऐसी ।
गुरुहस्तें असे विशेषीं । तस्माद् गुरुचि कारण ॥ २५७ ॥
येणेंपरी त्रिविक्रमासी । सांगती श्रीगुरु विस्तारेसीं ।
त्रिविक्रमभारती हर्षी । चरणांवरी माथा ठेवित ॥ २५८ ॥
नमन करुनि श्रीगुरुसी । निघाला आपुले स्थानासी ।
झालें ज्ञान समस्तांसी । श्रीगुरुच्या उपदेशें ॥ २५९ ॥
येणेंपरी सिद्धमुनि । सांगते झाले विस्तारुनि ।
ऐकतो शिष्य नामकरणी । भक्तिभावेंकरुनियां ॥ २६० ॥
म्हणोनि सरस्वती-गंगाधर । सांगे गुरुचरित्रविस्तार ।
भक्तिभावें ऐकती नर । लाधे चारी पुरुषार्थ ॥ २६१ ॥
इति श्रीगुरुचरित्रामृते परमकथाकल्पतरौ
श्रीनृसिंहसरस्वत्युपाख्याने सिद्ध-नामधारकसंवादे
भस्ममहिमावर्णनं नाम एकोनत्रिंशोऽध्यायः ॥
श्रीगुरुदत्तात्रेयार्पणमस्तु ॥